نبرد بین قشون ایران و آل سعود در دوران فتحعلی شاه قاجار

سی و هشت سال سلطنت فتحعلی شاه قاجار بدون تردید یکی از پیچیده ترین و مهمترین دوره های تاریخ ایران، و البته به نوعی هم مرزِ میانِ ایرانِ قدیم و جدید است و از این رو در تاریخ نگاری معاصر ایران نقش مشکل و متناقضی به خود دیده است. بی تردید زمینه های اصلی ساختار سیاسی اجتماعی ایران مدرن در این دوره شکل می گیرد.
 
فتحعلی شاه برای اولین بار با قدرت های غربی در مقیاسی گسترده رو به رو می شود. با پدیده استعمار مواجه می شود و تلاش می کند با بسط قدرت حکومت مرکزی در سرتاسر ایران از طریق وصلت های متعدد با سران ایلات و قبایل و اشراف و اعیان سرتاسر کشور و انتخاب فرزندانش به حکومت های محلی در اقصی نقاط ایران، اقتدار دولت مرکزی را به گونه ای دوامدار در سرتاسر کشور پابرجا کند.
 از روایت های علمی و جهت دار سیاسی خیلی ها که بگذریم
فتحعلی شاه تصویر روشنی از قلمرو ایران و مفهوم کشور ایران داشت. نامه فتحعلی شاه به زمان شاه افغان، سندی مهم بر این آگاهی است در آن می نویسد: «مرو و بلخ و اندخو و شبرغان و بدخشان و میمنه و هرات و سبزوار و بُست و نیشابور و طبس و قندهار و بامیان و بلوچستان و سایر مضافات خراسان در ازمنه قدیمه در عهود ماضیه و دوران صفویه موسویه به این مُلک موروث مقرره مسند پیرایه من وابسته بود.
او با ایجاد ارتش مدرن و نهادهایی مانند وزارت خارجه و نیز تشویق و ترویج نثر ساده فارسی نیز به تحولات جدید پاسخ می دهد. بنابراین فتحعلی شاه و عصر او گذرگاهی است مابین ایران قدیم و جدید. برای فهم سیاسی فتحعلی شاه ابتدا باید پیش فرض های نادرست در مورد او را به کناری زد.
فتحعلی شاه همین حساسیت و توجه را در مورد بحرین و در مواجهه با آل سعود نیز دارد. در عصر فتحعلی شاه عامل جدیدی منجر به ناآرامی در جنوب خلیج فارس شده بود، این عامل جدید، حضور عرب های سعودی وهابی در کرانه های جنوبی خلیج فارس بود. در سال ۱۲۲۴ قمری عبدالعزیز محمد بن سعود که بر نجد سلطه یافته بود و به آیین محمد بن عبدالوهاب درآمده بود به قطر و بحرین یورش برد.
تجاوز ابن سعود به بحرین با کشتار زائران امام حسین (علیه السلام) در کربلا به وسیله نمایندگان ابن سعود و نیز نامه توهین آمیز وی به فتحعلی شاه همراه شد. فتحعلی شاه در برابر تهدیدات ابن سعود به وی پاسخ داد: «ما به حسینعلی میرزا (پسر فتحعلی شاه و حکمران فارس) شیربچه خلافت و صاحب قدرت در سواحل عمان، فرمان می دهیم که به شما چه در خشکی و چه در دریا، در نهان و آشکارا، پاسخ دهد که خداوند شهرها را برای ما تسخیر کرده و تدابیر امر دریاها را به عهده ما قرار داده است.»
به دنبال این نامه نگاری، بنا به امر فتحعلی شاه، حسینعلی میرزا فرمانفرما حکمران فارس، سپاهی را بسیج کرده و به فرماندهی صادق خان دولو قاجار به محل استقرار سپاهیان ابن سعود در مسقط گسیل داشت. بین سپاهیان دو طرف جنگ سختی دربر می گیرد که به شکست و نابودی کامل سپاه ابن سعود می انجامد.
متعاقب این جنگ، قشون ایران، به نجد لشکرکشی کرده و تا نزدیک درعیه (محلی در مجاورت ریاض کنونی) پیش رفت. پیش روی نظامیان ایرانی در نجد، واکنش آشتی جویانه ابن سعود را دربر داشت و وی با فرستادن نماینده ای به دربار ایران، سعی کرد مناسبات دوجانبه را بهبود بخشد. به دنبال این اقدام، نظامیان ایرانی از نجد عقب نشینی کردند و سعودی ها نیز از یورش به ساحل خلیج فارس دست برداشتند.

انتهای پیام