درخواست به وزیر راه برای طرح جامع شهر همدان/داستانِ یک طرح، ۳۰۰ ایراد، ۳۰ امضا

به گزارش اشکان نیوز ، برخی از کارشناسان معماری و شهرسازی همدان ۳۰۰ ایراد به طرح جامعِ این شهر گرفته‌اند، ایرادهایی که علاوه بر مشکلات شهری، مسایلِ میراثی و محیط زیستی را نیز در برمی‌گیرد، به اندازه‌ای که به اعتقاد این کارشناسان حتی بافت تاریخی همدان یا تک بناها و آثار ارزشمند شهری در این طرح جامع، دیده نشده‌اند.

نمونه‌ی بارزِ این بی‌توجهی به بافت تاریخی همدان را می‌توان داستانِ ادامه‌داری دانست که از دوره‌ی پهلوی آغاز شده بود؛ با تخریب «قلعه کهنه» باقی مانده از دوره‌ی صفویه در دوره‌ی پهلوی و ساختِ زندانی جای آن، داستان آغاز شد و پس از آن با مطرح شدنِ بحثِ خروج مراکز نظامی و زندان‌ها از داخل شهر در دهه‌ی ۸۰، این بنا که دیگر در محدوده بافت تاریخی همدان قرار گرفته بود تخلیه و به اداره‌ی مخابرات همدان واگذار شد.

از آن زمان به بعد، به طور مداوم برای راه‌اندازیِ پروژه‌های مختلفی حواله می‌شد، تا سرانجام و در یکی از آخرین پیشنهادها در دهه ۹۰، بحثِ ساختِ «اسکای مال» در زمینِ ۹ هزار متری آن و درست در کنار دو بیمارستان و مشرف به بافت تاریخی همدان مطرح شد، تا با ساختِ مجتمعی ۱۴ طبقه آن زمین نیز به نوایی برسد، حتی بدون نظارتِ میراث فرهنگی، زمینِ آن خاکبرداری هم شد اما این اقدام باعثِ بالا گرفتنِ اعتراضاتِ فعالانِ میراثی و محیط زیستی شد و در ساخت‌وسازهایِ شهری به یک چالش تبدیل شد، در نهایت اساتید شهرسازی و معماری دانشگاه‌های همدان به این نتیجه رسیدند که بافت تاریخی همدان در طرح تفصیلی و جامع شهری دیده نشده و همین اتفاق به مرور به بافت قدیمِ شهر آسیب وارد می‌کند و حتی بیش از ۳۰۰ مورد ایراد در طرح تهیه شده وجود دارد.
در این میان به دلیل قرار نگرفتن مصوبه‌ی«گرفتنِ استعلام از میراث فرهنگی در زمانِ صدور مجوزهای مختلف در بافتِ تاریخی» در طرحِ جامعِ همدان؛ اضافه شدنِ این مصوبه برای تشخیص دقیقِ بافتِ تاریخی همدان در محدوده‌ی رینگ اول و دوم شهر نیز مورد اعتراض قرار گرفت. آن طرح حتی تپه پیسا یا کاسی‌ها به عنوان مهمترین، تاریخی‌ترین و قدیمی‌ترین تپه‌ی همدان را فقط در حدِ یک لکه‌ی تاریخی دیده که هیچ جایگاهِ دقیقی در طرح جامع همدان ندارد.

بنابراین ۳۰ نفر از اساتید دانشگاه و کارشناسان برنامه‌ریز شهری در نامه‌ای به اسلامی – وزیر راه و شهرسازی و رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری کشور – نسبت به این اتفاق اعتراض کرده‌اند.

در آن نامه آمده است: «تهیه طرح جامع شهر همدان در قرارداد اداره کل راه و شهرسازی همدان با یک شرکت خصوصی، محول شده و اکنون نیز مراحل پایانی تدوین را سپری می‌کند. با توجه به اثرات بلند مدت طرح جامع در شهرها و حساسیت موضوع ضروری دانستیم ابهامات فنی متعدد موجود در طرح مزبور و دغدغه‌های کارشناسی پیرامون طرح تدوین شده را با جنابعالی به عنوان مقام عالی وزارت راه و شهرسازی در میان بگذاریم و از جنابعالی به عنوان رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران انتظار می‌رود مجدانه پیگیر موضوع شوید.

برخی از مسائل کلی پیرامون طرح، ذیلا اشاره می‌شود؛

۱- بر اساس مبانی بنیادین تئوری‌های توسعه پایدار و رشد هوشمند شهری دو مفهوم حائز اهمیت است اولا توسعه کالبدی شهر زمانی باید محقق شود که همه ارکان توسعه اعم از اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی، اجتماعی و غیره به صورت متوازن رشد کرده باشند و ثانیا سیاست توسعه کالبدی باید با هدایت توسعه به گستره‌های موجود شهری و پرهیز از گسترش به سوی پیرامون و اراضی زراعی، استفاده حداکثری از اراضی لم یزرع موجود در درون محدوده، نوسازی و بازسازی مناطق متروک و فرسوده و احیا و باز زنده‌سازی بافت فرسوده باشد.

این دو مفهوم با اهمیت اگر در توسعه شهرها مد نظر قرار نگیرد، رشد شهرها لاجرم به گسترش حاشیه نشینی خواهد انجامید. با توجه به پژوهش‌های پیشین صورت گرفته، شهر همدان دارای ظرفیت‌های کالبدی نسبتا گسترده درون محدوده است، ضمن آنکه توازن در ارکان مختلف توسعه در شهر همدان محل تردید جدی است. بنابراین یکی از مهم‌ترین مسائل در راستای پیامدهای منفی پراکنده روئی شهر، رشد حاشیه نشینی خواهد بود و طرح جامعی که علی‌الاصول باید با هدف کاهش پراکنده روئی شکل بگیرد، خود عامل اصلی ایجاد پراکندگی شهری خواهد شد.
۲- الحاق شهرها و روستاهای پیرامون محدوده به شهر، اگر مبنای کارشناسی دقیق نداشته باشند باعث مخدوش شدن هویت این سکونتگاه‌ها و تبدیل این مناطق به حاشیه شهر خواهد شد، ضمن آنکه موجب از بین رفتن اراضی مرغوب کشاورزی نیز می‌شود.

مستحضرید کشاورزی شهر همدان از گذشته به عنوان موتور اصلی محرک اقتصاد شهر وجود داشته اما از دو دهه پیش اراضی کشاورزی به نصف کاهش پیدا کرده و با توسعه‌های پیش بینی شده این روند همچنان ادامه خواهد داشت، ضمن آنکه شرکت مهندسین مشاور شهر همدان را به عنوان شهر خدماتی در طرح جامع اطلاق کرده است. بدیهی است بدلیل مسائل پایداری و امنیت غذایی یکی از اهداف اصلی برنامه‌ریزان شهری حفظ اراضی مرغوب کشاورزی و باغات ارزشمند هستند که ظاهرا نادیده گرفته شده‌اند.

۳- حضور شهروندان در عرصه تصمیم‌گیری و نزدیکی و هماهنگی آنان با مسئولان و متخصصان، در دستیابی هر چه سریعتر به خواسته‌ها و نیازهای‌شان از طریق فرآیند شهرسازی مشارکتی میسر می‌شود. بدیهی است عدم مشارکت مردم در برنامه‌ریزی شهری و عدم توجه به نظرات ایشان، به عدم تحقق اهداف بلند مدت طرح جامع منجر خواهد شد. متاسفانه نه تنها مشارکت مردم در این طرح‌ها وجود نداشته بلکه تصمیمات اصلی طرح جامع شهری به صورت خلق‌الساعه با فشارهای گسترده سیاسی در حال انجام است.
۴- جمعیت و سرانه‌های جمعیتی و پیش‌بینی جمعیت افق طرح، مسئله‌ای بسیار مهم در تدوین طرح جامع شهری است. مسئله‌ای که به نظر نمی‌رسد دقت لازم روی آن صورت گرفته باشد. جمعیت شهر همدان بر اساس آمار رسمی مرکز آمار ایران به عنوان تنها مرجع رسمی این حوزه ۵۵۴۴۰۶ نفر در سال ۱۳۹۵ است. نگاه تک بعدی و ساده‌انگارانه به مسئله سرانه جمعیتی در شهرسازی یکی از ایرادات عمده در طرح مذکور است. به طوری که مدیران تصور می‌کنند با تقسیم مساحت محدوده بر جمعیت و مقایسه آن با سرانه شاخص شهرهای دیگر به همین راحتی می‌توان به لزوم رشد شهر یا عدم رشد آن پی برد. مستحضرید همین نگاه‌های تک بعدی و غیر اصولی به مسائل از جمله علت‌های اصلی حاشیه نشین شدن بیش از ۳۰ درصد جمعیت کشور شده است. در حالی که توجه به ماهیت پیچیده و پویایی شهر و تاثیر انواع متغیرها بر یکدیگر در شهرسازی از ضروریات است.

۵- تعدیل قیمت مسکن یکی از توجیهات رشد بدون اصول شهر توسط مسئولان قلمداد شده است. کاهش قیمت مسکن نیازمند تعدیل مولفه‌های بنیادین رشد قیمت مسکن است و تا زمانی که مسائل پایه‌ای در زمینه قیمت مسکن حل نشود، انتظار حل این مشکل کمی غیر منطقی به نظر می‌رسد. ضمن آنکه تعدیل قیمت مسکن با تصمیم‌سازی همه جانبه اقتصادی، فنی، سیاسی، اجتماعی و البته کالبدی محقق خواهد شد نه صرفا با هزینه از کالبد شهرها، که در این صورت اثرات جبران ناپذیری به ساختار فضایی شهرها وارد خواهد نمود. البته این موضوع چند بار هم قبلا در سیاست‌های مختلف تجربه شده است و اثرات بسیار کوتاه مدت و مقطعی در قیمت مسکن ایجاد کرد اما ساختار فضایی شهرها را دچار مشکل نمود.

موارد فوق صرفا برخی از نگاه‌های کلی در فرآیند تهیه طرح جامع شهر همدان است و در جزئیات طرح موارد متعددی از مسائل غیر فنی و علمی و تصمیمات بدون مطالعات علمی دقیق وجود دارد که در زمان دیگری مورد بحث قرار خواهد گرفت. مجددا از جنابعالی درخواست داریم با ارائه سیاست‌های کارشناسی و علمی، فرآیند تهیه و تصویب طرح جامع شهر همدان را به مسیر منطقی خود برگردانید.

انتهای پیام