عایق‌های نوین، بلای جان بناهای تاریخی

استفاده از سیمان و عایق‌های شیمیایی جدید مانند ایزوگام، اخیرا در مرمت بناهای تاریخی روند فزاینده ای پیدا کرده است.

این امر نگرانی‌های جدی را به همراه دارد. اساساً مواجهه با بناهای تاریخی بسان بناهای امروزی رویکرد غلطی ست که در بسیاری از پروژه های مرمتی قابل مشاهده است.

از جمله پیامدهای این شیوه شبه مرمتی آن خواهد بود که چند دهه دیگر با حجم تخریب قابل توجهی به واسطه این نوع مداخلات در ابنیه مرمت شده مواجه خواهیم بود.

برخی از مهمترین اشکالات استفاده از عایق‌کاری‌های جدید به جای شیوه‌های بومی آن به اجمال در ادامه ذکر خواهد شد.

۱- اختلال در عملکرد اقلیمی بنا

سیمان کاری جداره‌ها و عایق‌کاری بام با عایق‌های جدید امکان تنفس سقف و دیوار و چرخش تدریجی هوا را که از ویژگی‌های فضاهای سنتی ست، سلب می‌کند.
در چنین شرایطی فضاهایی که در تابستان خنک و در زمستان گرم بوده‌اند، دیگر این گونه نیستند و به فضاهای نمور، بدبو و محتاج تاسیسات مکانیکی برای سرمایش و گرمایش خواهند شد؛ گویی انسان به جای لباس نخی و پشمی، لباس پلاستیکی بپوشد. کارکرد اقلیمی غیرفعال (پسیو) یکی از اصالت‌های بناست که مخدوش می‌شود.

۲- پوسیدگی مصالح و ریزش ناگهانی تاق

عایق‌های جدید به واسطه سلب امکان عدم تنفس و تعرق مصالح، روند پوسیدگی و خوردگی مصالح تاق را تشدید می‌کنند. در جاهایی دیده شده حتی سقف‌ها چوبی با ایزوگام عایق شده‌اند که تخریب سریع این سقف‌ها را موجب شده‌اند.

۳- دشواری تشخیص درست محل نفوذ رطوبت

عایق‌هایی چون ایزوگام، امکان پایش درست رطوبت‌های احتمالی نفوذ کرده در سقف را به دلیل حرکت رطوبت در زیر عایق دشوار می‌کند. رطوبت در صورت نفوذ در زیر این عایق‌ها که بسیار هم شایع است در سطح پخش می‌شود و کل تاق را در معرض آسیب قرار می‌دهد.

در پایان این پرسش مطرح است که چرا وقتی روش‌های عایق کاری سنتی متکی بر صدها سال تجربه تاریخی وجود دارد که استواری بناهای کهن ایرانی شاهد آشکاری بر کارآمدی آن‌هاست، باید آن‌ها را کنار گذاشت؟ روش‌ها و مصالحی که عواقب زیست محیطی وحشتناک مواد شیمیایی جدید را ندارد.

بپذیریم که مرمت فقط سرپاکردن مجدد یک بنا نیست بلکه کمک به بازتولید چرخه تولید مصالح سنتی و شیوه‌های اجرای اصیل در قالب ایجاد فرصت برای تربیت شاگردان و استادکاران نیز بخش مهمی از این مهم به شمار می‌رود.

انتهای پیام