بقعه «یوسف رضا» و داستان اول تو اقدام کن میراث فرهنگی واوقاف
مریم اطیابی
در شمال کمربندی ورامین – پیشوا و قلعه «ایرج» بزرگترین قلعه خشتی جهان، روستایی زیبا به نام «حصارنیاز» قرار داد که بقعه «یوسف‌رضا» از عرفای قرن سوم با بنای تاریخی و درختان سر به فلک کشیده آن خودنمایی می‌کند. ساده و بی‌ریا است و توجه هر گردشگری از مذهبی تا فرهنگی و سیاحتی را به خود جلب می‌کند.
اما با ورود به این بقعه میلگرد‌ها و ستون‌‌هایی بتونی با کج سلیقگی کامل آه از نهادها بلند می‌کند.
درست مانند امام‌زاده «سید فتح‌الله» ورامین اینجا هم قرار بوده اوقاف شبستانی ایجاد کند آن هم دقیقا چسبیده به بقعه تاریخی!
ساخت و سازها و بهسازی و نوسازی‌های اوقاف مدتهاست بلای جان بقاع و امامزادگان و قبور شده است.طرح‌ها شبیه هم است. ابتدا ضریح صندل چوبی معرق شده قهوه‌ای یا سبز رنگ برداشته می‌شود و به جای آن ضریح مطلا کار می‌شود. دیوارهای گچی ساده و بی‌تکلف آیینه‌کاری می‌شود،گنبد ساده کاشی‌کاری یا آجری تغییر می‌کند و یک گنبد زرد یا نقره‌ای رنگ بزرگ جایگزین می‌شود.تمام سنگ قبرها هم برداشته و قبور یکسان‌سازی می‌شود.
در این مورد سال ۹۷میراث‌فرهنگی درخواست اداره اوقاف برای ساخت و ساز در بقعه یوسف رضا را رد می‌کند و خواهان ارائه طرح در میراث می‌شود. اوقاف بدون توجه به کار خود ادامه می‌دهد و کار به طرح شکایت میراث و توقف عملیات می‌رسد و در نهایت پیشنهاد می‌شود اوقاف ستون‌های بتونی را جمع کند و میراث بقعه را مرمت کند.
اما داستان طنز اول تو گوشی را قطع کن اینجا هم مصداق دارد. و هنوز نه اوقاف نه میراث هیچ کاری نکرده‌اند. آنچه مشهود است نم‌زدگی بیش از اندازه بقعه و خوردگی شدید چوبها با موریانه است.
حالا چند ماهی است میراث اعتباری را از محل تملک مصوب کرده است که پیشنهاد شده این اعتبار با انتخاب پیمانکار برای بنای یوسف رضا هزینه شود و در ازای آن جلسه‌ای هم با رییس اوقاف برگزار شده که آنها هم پیگیر برداشتن ستون های بتونی شوند.
اوقاف برای اقدامات غیر میراثی خود در این بقعه بالغ بر صد میلیون تومان هزینه کرده است.
از سویی تعدادی سنگ قبر ۲۰۰ ساله بر سینه یکی از دیواره‌ها چندین سال قبل با سیمان نصب شده تا سنگ قبرهای قدیمی با نقوش مختلف در امان باشند. اما پس از برداشتن دیواره‌ها برخی سنگ قبور شکسته برخی به انبار منتقل و بنا به نقل قولی برخی به سرقت رفته و از فرجامشان اطلاعی نیست.
میراث فرهنگی و اوقاف دو دستگاه اجرایی هستند که دارای بناهای تاریخی بسیارند. فلسفه ذاتی میراث فرهنگی صیانت، حفاظت و نگهداری از بناهای قدیمی و حفظ هویت تاریخی آنهاست.
اما نگاه اوقاف نگاه توسعه‌گرایانه و تحولی است و به دنبال حذف بناهای قدیمی یا افزودن الحاقات، زائرسراها و شبستان‌ها به بناهای قدیمی همچون مساجد،مقابر، امامزاده‌ها و سایر موقوفات است.
این نوع نگاه در خیلی از بناهای تاریخی و مذهبی باعث تضاد و چالش این دو دستگاه شده است.
در خیلی از جاها اوقاف با وجود آن که فاقد بودجه دولتی است پیروز ماجرا است چرا که از محل نذورات، وجوهات موقوفات و کمک خیرین بودجه داشته و هزینه می‌کند و چون در بیشتر مواقع از میراث استعلام نمی‌گیرد گاهی میراث برای حفظ بناهای قدیمی تحت نظارت اوقاف مجبور به اقدام حقوقی است.
این که اوقاف مانند سایرین موظف به رعایت قوانین میراث فرهنگی است شکی نیست. اینکه تفاهم‌نامه‌های متعدد بین طرفین امضا شده، هم مزید علت حتی در بندها ۶ و ۱۲ تا ۱۷همچنین ۲۱ «آیین‌نامه حفاظت از میراث فرهنگی مصوب۲۸خرداد ۸۱ شورای امنیت کشور » هم خطی مشی اوقاف نسبت به بناهای تاریخی مشخص شده است
از سویی اوقاف هم حق درآمدزایی دارد اما این که چرا این دو دستگاه نمی‌توانند به یک هم‌فزایی فرهنگی خوبی برسند که برنده‌ی آن حفظ آثار تاریخی و در عین حال درآمدزایی و جذب گردشگران مذهبی و فرهنگی باشد داستان پرآبی است که به بهای تخریب بناهای تاریخی موقوفه یا مذهبی تمام شده است.
انتهای پیام
