مرمت” گنبد مسجد جامع عباسی” اصفهان برابر پرسش‌های بی پایان
مهرناز شهباز
گنبد مسجد جامع عباسی(امام) اصفهان زبانزد است؛ حالا از دست‌رفتن شکل موزون این گنبد فیروزه‌ای به دلیل تورفتگی‌ها و بیرون‌زدگی‌ها در ناحیه قوس آن در مرمتی ۱۱ ساله، صدای کارشناسان میراث فرهنگی اصفهان را درآورده؛ آنها می‌پرسند چرا بعد از این همه سال، شکل این گنبدِ باعظمت از دست رفته است؟!
آنچه به گفته برخی کارشناسان مرمت موجب نگرانی آنها شده، از دست رفتن شکل موزون گنبدی است که به تازگی چهره از پس داربست‌های ۱۱ ساله بیرون کشیده و قوس ناهمگونی را پدید آورده که تعجب‌برانگیز شده است. آنها می‌گویند، مرمتی در کار نبوده و اصالت گنبد از دست رفته و آنچه اتفاق افتاده ، نوسازی بوده است.
مسجد جامع عباسی اصفهان، در جانب جنوب میدان نقش جهان و به همراه مجموع آثار تاریخی این میدان در فهرست آثار میراث فرهنگی جهانی قرار دارد. ساخت این مسجد باشکوه صفوی و گنبدی که عظمتش زبانزد است، ۲۳ سال طول کشیده؛ در مقابل ۳۵ سال چهره گنبد در حصار داربست‌هایی بوده که به روایت استادان و پیشکسوتان مرمت اصفهان، در هر مرمت مشکل بر مشکلات آن افزوده شده و حالا نتیجه ۱۱ سال مرمت اخیر، از دست رفتن فرم گنبد بوده است. آنها نبود مشورت برای مرمت آثار شاخص معماری و میراث فرهنگی اصفهان را از دلایل اصلی بروز این مشکل دانسته‌اند و از نبود یک ناظر عالیه متبحر و با تجربه برای اجرای طرح مرمت گنبد مسجد جامع عباسی انتقاد کرده‌اند.
پیشتر ایرنا در یک گزارش زیرعنوان «گنبد تاریخی مسجد امام، غصه دیگر میراث فرهنگی اصفهان»،۲۳ آذرماه سال ۱۳۹۹ و در گفت‌وگو با کارشناسان مرمت و البته مدیر پایگاه میراث جهانی میدان نقش جهان، نگرانی از بابت دفرمه شدن گنبد از ناحیه قوس را بررسی کرد. آنها در این گزارش هشدار داده بودند که اختلاف اندازه آوگون ۱۴ تَرک مرمت شده، یعنی جایی که گنبد قوس می‌گیرد با آوگون ۲ تَرک ۱۵ و ۱۶ که آن‌زمان تا نیمه تخریب و قرار بود جایگزین شود می‌تواند موجب دفرمه شدن گنبد از ناحیه قوس آن شود. در پاسخ اما فریبا خطابخش مدیر پایگاه میراث جهانی میدان نقش جهان نگرانی‌های کارشناسان را داستان تازه‌ای دانست که منتقدان بعد از ماجرای گنبد شیخ‌لطف‌الله شروع کرده‌اند.
خطابخش به ایرنا گفته بود که تَرک‌های خراب شده ۱۵ و ۱۶ باید بیایید پایین و ترک‌های اصلی گذاشته شود؛ آن‌موقع منتقدان می‌توانند بگویند تَرک‌ها عقب و جلو یا بالا و پایین است! حالا پس از گذشت یک سال و هفت ماه و دور زدن کامل تَرک‌ها ، این واقعیت به زعم کارشناسان میراث فرهنگی عریان‌تر شده است.
البته آن‌طور که پیشکسوتان مرمت اصفهان می‌گویند این اولین باری نیست که مرمت گنبد مسجد جامع عباسی در پایان کار موجب از دست رفتن قوس آن شده و پیشتر هم در دهه ۶۰، پیش از آنکه به مرمت تَرک ۱۶ آن برسند، گنبد پله پله شده و قوس ملایم آن از دست رفته بود که در پی اصلاح آن برآمدند.
در واقع نارضایتی و انتقاد کارشناسان نسبت به شیوه مرمت گنبد مسجد جامع عباسی از همان دهه ۶۰ به این سو تا آغاز دهه ۹۰ ادامه داشت تا اینکه دوباره سازمان میراث فرهنگی اقدام به تعویض دوباره کاشی ها کرد.
پیشتر حسین مصدق‌زاده با نظارت عبدالله جبل‌عاملی و در دهه ۹۰ و در جریان مرمت اخیر که ۱۱ سال به طول انجامید، مهدی پاکدل با نظارت منصور عسگری خوراسگانی دانش آموخته عمران کار تعویض کاشی‌های گنبد را بر عهده داشتند.
اما نکات تامل برانگیز از نگاه برخی پیشکسوتان مرمت اصفهان این است که چرا پس از این‌همه اتفاقات برای گنبد با عظمت مسجد جامع عباسی، مرمت این شاهکار معماری صفوی زیر نظر شورایی از کارشناسان طراز اول و پیشکسوتان میراث فرهنگی انجام نشده و یا اینکه ناظرعالیه این طرح مرمتی چه کسی بوده است؛ کسی که با احاطه کامل بر معماری و تزیینات گنبد بتواند طرح مرمت را پیش ببرد و به استاد کار خط بدهد؟! آنها نتیجه حاصل شده برای فرم وشکل گنبد که آن را از دست رفته می دانند آن هم با گذشت ۱۱ سال و صرف میلیاردها تومان هزینه را غم‌انگیز و ناامید کننده می‌دانند.
انتهای پیام
