رَوند تدریجی نابودی گورستان شهرجهانی گُور فیروزآباد

به گزارش اشکان نیوز ، شهر باستانی و جهانی اَردشیرخوُرِه یکی از شهرهای پیشرفتۀ جهان باستان به شمار می آید و از نخستین شهرهای دایره ای شکل (مدون) ایران بوده که به گمان فراوان به فرمان بُنیادگذار دودمان (سلسله) ساسانیان، شاهنشاه اَردشیربابکان برپا شده است. یکی از مهم ترین و ارزشمندترین بخش های شهر جهانی اَردشیرخورِه که در کاوش های باستان شناسی در دهۀ ۸۰ خورشیدی نمایان شد، گورستان آن است. گورستانی که از آنِ اوایل دورۀ ساسانیان به شمار می آید و یکی از نادرترین و با اهمیت ترین گورستان های باستانی در دورۀ ساسانی است. در همین گورستان بود که نقاشی های رنگی در دیوارهای آن پیدا شد و جامعۀ علمی و دانشگاهی کشور و جهانیان را شگفت زده کرد. با این همه، وضعیت گورستان و گورتابوت های آن در بدترین شرایط حفاظتی و نگهداری به سر می برد و به آرامی در حال نابودی و حذف از صفحۀ روزگار است. هم اینک ۱۵ سال از کشف این گورستان یگانه و بی همتا و نقاشی های بی مانند آن می گذرد. گورستانی که بنا بود به سایت موزه تبدیل شود، اکنون بر اثر گذشت زمان، شرایط محیطی، عوامل طبیعی، رسیدگی نکردن و رها شدن آن، روزگار اَندوه باری را سپری می کند و حال ناخوشی دارد. تنها محافظ این گورستان از گزند عوامل طبیعی و محیطی، پوشش یک ورق پهن پِلِیت شکلی است که بر روی چند میلۀ فلزی بسیار نامناسب با روشی غیرعلمی نصب شده و پس از آن به حال خود رها شده است.

باید دانست که گورتابوت ها به سبب وضعیت شکننده ای که دارند در برابر عوامل طبیعی بسیار آسیب پذیر بوده و تاب مقاومت را ندارند و بر اثر همان عوامل طبیعی به آرامی و آهستگی رو به ویرانی رفته و از هم پاشیده و نابود خواهند شد. از سویی، به باور کارشناسان اَمر برای پاسداری بهتر و نگهداری نقاشی ها و گورتابوت های آن با نگرش به کمبود بودجه و نبود رسیدگی از سوی مدیران و مسوولان میراث فرهنگی بهترین روش و کار این است که، روی گورستان را با خِشت و گِل پوشانده و پر کرد تا در زمانی مناسب که برنامه ای هدفمند برای حفاظت و نگهداری علمی و اصولی آن داشته باشیم، گورستان را از زیر خاک بیرون بیاوریم. درغیر این صورت و آرام آرام باید بینندۀ نابودی و حذف یکی از ارزشمندترین گورستان های تاریخی و باستانی کشور از چهرۀ تاریخ بود.

وضعیت اَندوه بار نقاشی های رنگی ساسانی

شهر باستانی و شکوهمند اَردشیرخوُره بر پایۀ نوشتارهای تاریخی و کهن دارای چهار دروازه به نام های «دروازه هرمز»، «دروازه اَردشیر»، «دروازه بهرام» و «دروازه مهر یا میترا» بوده است. از دیگر بخش های شهر ساسانیان که هنوز ویرانه های آن برجای مانده، می توان به تخت نشین یا آتشکده (چهارتاقی)، میل مرکزی، بارو و کَندک (خندق)، پل ها و دیوارهای شهر و گورستان بسیار ارزشمند و بی مانند (منحصربه فرد) آن که در کاوش های باستان شناختی در سال ۱۳۸۴خورشیدی به دست آمد، اشاره کرد. اما آنچه دارای ارزش بسیار فراوانی از دید بررسی و پژوهش های باستان شناختی دارد و نزد پژوهندگان و کارشناسان جایگاه ویژه ای داشته است، کشف نقاشی های رنگی بر دیوارهای گورستان شهر جهانی اَردشیرخوُره یا گُور است. نقاشی های به دست آمده که برخی آن را به اواخر دورۀ اَشکانی نسبت داده و برخی باستان شناسان آن را در پیوند با اَوایل دورۀ ساسانی می دانند و بسیار ارزشمند، یگانه و بی همتا بوده و تنها نمونه های یافته شده از آن که قابل سنجش با این نقاشی ها باشد در کوه استوره ای و باستانی «اوشیدا» یا خواجه در سیستان است که از دید زمانی می توان هر دو را به اَوایل دورۀ ساسانی نسبت داد.

اما روزگار ناخوشایند نقاشی های رنگی و بی مانندی که در دیوارهای گورستان به دست آمده بر اثر گذشت زمان و رِخنۀ عوامل طبیعی همانند باد، باران، آفتاب،هوا زدگی، تغییرات دمای هوای شب و روز و … و بدتر از همه، رسیدگی نکردن و رها کردن آن ها از سوی مسوولان و مدیران میراث فرهنگی شهر و استان در حال نابودی و حذف از چهرۀ تاریخ و صفحۀ روزگار است تا بار دیگر بینندۀ ویرانی یکی دیگر از نشانه های هویتی و شناسنامۀ بالَنده و غرورآمیز مردمی با فرهنگ باشیم. وضعیت نقاشی ها به گونه ای است که دیگر نمی توان از فاصلۀ چندین متری و از زیر پوشش فلزی و سایبانی که نصب شده، آن ها را دید. کارشناسان به شدت نگران حذف یکی از ارزشمندترین و یگانه ترین داده های تاریخی و فرهنگی کشور هستند. نقاشی های رنگی که در ایران بی همتا بوده و ما را با آیین، آداب و تاریخ اجتماعی اوایل دورۀ ساسانی که هنوز آیین مَزدیَسنا (زرتشتی) در ایران ساسانی رسمیت و روایی پیدا نکرده، آشنا می کند و از دید پژوهش های تاریخی و باستان شناختی دارای ارزش بسیار فراوانی بوده و نزد کارشناسان از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

اما در فیلم کوتاهی که از آنِ گذشته است و در شبکه های اجتماعی پخش شده، فردی که کارمند میراث فرهنگی نیست و از یک نهاد دولتی دیگر است به همراهی مسوولان رَده بالای شهری وارد گورستان شده و با دست کشیدن بر روی نقاشی های ساسانی که بسیار زیان بار و آسیب رسان است در حال توضیح و توصیف نقاشی ها و گورستان با اطلاعات نادرست است. نگارنده به سبب اهمیت موضوع، فیلم مربوطه را به رییس حراست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان داده تا پیگیر داستان باشند. همچنین در فیلم کوتاه دیگری که از درون گورستان گرفته شده است، مار کمابیش بزرگی را نشان می دهد که کف زمین گورستان می خزد و بخشی از زمین را سوراخ کرده و به درون آن می رود! این دشواری ها تنها گوشه ای از روزگار اَندوه بار و دردناک یکی از ارزشمندترین گورستان های باستانی کشور است که در وضعیت ناخوشایندی به سر می برد.

نگارنده برای آگاهی بیشتر و چگونگی روش پاسداری و نگهداری گورستان شهر جهانی اَردشیرخوره کوشش فراوانی کرد تا بتواند با کاوش گر آن گفت و گو کند که شوربختانه بی نتیجه ماند.

نقاشی های شناسایی شده در هسته مرکزی شهرجهانی اَردشیر خوره

این نقاشی ها درسال ۱۳۸۴خورشیدی در کاوش های باستان شناسی درشمال باختری (غربی) میل مرکزی شهر اَردشیر خورِه شناسایی شد. جایگاه شناسایی نگاره ها، در برگیرندۀ دیوارها و بخشی از کف یک اتاق است که به گمان فراوان فضای درونی آن با نگرش به وجود برخی سازه های تابوت مانند به نظر یک گور خانوادگی و شاهانه (سلطنتی) بوده است. نقاشی روی کف اتاق در برگیرندۀ شکل های هندسی و نگاره های شناسایی شده بر روی دیوارها دو زن، یک مرد و یک نوجوان با پوشش اشرافی را نشان می دهد. نگاره ها با رنگ های سبز و سرخ اُخرایی و از دید شیوه و سبک کار همانند نقاشی های کوه اوشیدا یا خواجه سیستان بر روی اَندود گچ پدیدار شده است. به باور برخی از کارشناسان شاید نگاره ها نمایانگر تصورات و انگاره های رایج در پیوند با جهان پس از مرگ در اواخر دورۀ اَشکانی و آغاز دورۀ ساسانی باشد. سنتی که چه بسا با روایی آیین مَزدیَسنا (زرتشتی) در دورۀ ساسانی و محدودیت های گورسپاری بر پایۀ باورهای آیینی و دینی در گورهای زمینی از آن پس، محدود شده است.

شهر باستانی و تاریخی اَردشیرخوره که به شهر گُور هم نامدار است در پروندۀ ” منظر باستان شناسی ساسانی فیروزآباد” در تیرماه ۱۳۹۷خورشیدی به همراه دیگر آثار تاریخی منطقه (کاخ اَردشیر، سنگ نگاره های ساسانی، دژ دختر و غیره) به ثبت جهانی رسیده است و از آنِ همۀ مردم جهان بوده و شایسته است تا نگاهی جهانی به این یادگارهای تاریخی و فرهنگی داشته باشیم و با چنگ و دندان از آن ها به درستی و با بهترین روش علمی پاسداری و حفاظت و نگهداری کنیم.

نگاره های زیر را که به تازگی گرفته شده است، ببینید :

وضعیت این روزهای بخش تخت نشین یا همان آتشکده در شهرجهانی اردشیرخوره

سنگ های تاریخی بخش تخت نشین که باید ساماندهی شود و هرکدام در گوشه ای سالهاست رها شده است

گورستان ارزشمند و بی همتای اوایل دوره ساسانی که تنها با یک ورقه فلزی بر روی آن نگهداری می شود!؟

گورهای تابوتی و خشتی اوایل دوره ساسانی که بوسیله عوامل طبیعی و روش بد نگهداری در حال نابودی است

بدون شرح!!؟

گورستانی مربوط به اوایل دوره ساسانی که در زمان کاوش های باستان شناسی بدست آمده بود

پیکره یک بانو از خانوده شاهی به گونه نقاشی بر روی دیوار بخش گورستان شهر باستانی اردشیرخوره که یگانه و ارزشمند است. نگاره مربوط به زمان کاوشهای باستان شناسی است

نقاشی های رنگی و منحصربه فرد اوایل دوره ساسانی که نمونه ای ندارد. نگاره مربوط به گذشته و کاوش هاست

وضعیت اسفبار یکی از مهم ترین و نادرترین گورستان های اوایل دوره ساسانیان در شهرباستانی اَردشیرخوره

انتهای پیام