میراث جهانی چغازنبیل زیر هجوم بی سابقه اعمال فشارها و تهدیدها
مجتبی گهستونی «فعال میراث فرهنگی خوزستان»
دست‌درازی‌ها و شاخ و شانه کشیدن‌ها برای تعرض به عرصه و حریم محوطه‌های باستانی خوزستان از جمله در میراث جهانی چغازنبیل تمامی ندارد.
هنوز اصرارهای غیرقانونی برای ساخت کارخانه قند در حریم چغازنبیل تمام نشده که در ابوقیفه چغازنبیل تسطیح یک هکتار از حریم این محوطه باستانی به صحنه درگیری بین یگان حفاظت و متعرضان تبدیل شده است. اما در چالش دیگری که گریبان‌گیر محوطه میراث جهانی چغازنبیل شد، تسطیح برای جاده‌سازی و ایجاد یک بنا با عنوان یادمان بدون توجه به ضوابط موجب شده تا حساسیت‌ها و نگرانی‌هایی را ایجاد کند. در این میان تهدیدها به سرقت کابل‌های نورافکن‌های بنای عظیم نیایشگاه شهر دورانتاش چغازنبیل گاه جامه عمل می‌پوشد و این زیگورات را به خاموشی میبرد.
هرچه درباره قانون و ضوابط حریم و عرصه به معترضان گفته می‌شود، از این گوش می‌شنوند و از گوش دیگر بیرون می‌دهند. یا واسطه می‌فرستند، یا از موقعیت خود برای اعمال فشار سواستفاده یا پیام‌های تهدید کننده ارسال یا ضوابط قانونی را ورق پاره‌هایی عنوان می‌کنند که می‌شود دورشان زد.
تسطیح در ابوقیفه چغازنبیل
در روزهای منتهی به زمستان در آذرماه ۱۳۹۹، تنی چند از ساکنان حوالی چغازنبیل در «ابوقیفه» اقدام به تسطیح یک هکتار از حریم محوطه باستانی چغازنبیل کردند که به یکباره نیروهای یگان میراث‌فرهنگی سر رسیدند و با وجود مقابله اهالی تنش بالا گرفت و درگیری‌های انجام شده موجب متوقف شدن روند تسطیح شد.
نیروی یگان حفاظت میراث‌فرهنگی در شهرستان شوش با دو مجموعه عظیم میراث جهانی به یک جوک شبیه است. یگان حفاظت این شهرستان را با گستره وسیع پنج نفر اداره می‌کنند که یکی از آن نیروها همزمان رئیس اداره میراث‌فرهنگی شهرستان است و مابقی نیز در حد توان در محوطه‌های باستانی سرکشی می‌کنند. این یگان تنها دارای یک خودرو و یک موتورسیکلت است که عمدتا هم سوخت کافی ندارد. بنابراین در بیشتر مواقع اگر میراث جهانی را آب ببرد، میراث‌فرهنگی را خواب میبرد.
لزوم ایجاد پاسگاه یا یگان حفاطت دارای رده حفاظتی برای محوطه باستانی چغازنبیل که از مرکز شهرستان و استان فاصله دارد ضرورت بسیار دارد و نبود آن تاکنون برای مسئولان ارشد استان و شهرستان هیچ توجیهای جز کم کاری ندارد.
از جمله دلایلی که تعرض به عرصه و حتی حریم محوطه های باستانی از جمله در ابوقیفه چغازنبیل رخ می‌دهد، به نظر مشخص نبودن تکلیف زمین‌های ملی است. مثلا نسق اولیه روستایی ۱۰۰ هکتار است ولی در حال حاضر ۱۰۰۰ هکتار در آن روستا کشت می‌شود و این مهم گاه موجب تنش‌های بی‌شمار و حتی ایجاد پرونده‌های مختلف قضایی شده است. در این خصوص لزوم همکاری و هماهنگی اداره‌های منابع‌طبیعی، محیط زیست، جهادکشاورزی، بخشداری، فرمانداری و میراث‌فرهنگی ضرورت دارد.
ساخت یادمان در حریم چغازنبیل
اگر چه در حریم محوطه باستانی در محلی به نام یادمان در حال لوله‌گذاری هستند و پایگاه میراث جهانی معتقد است که این لوله گذاری منافاتی با ضوابط حریم ندارد و از ناظر هم برخوردار است ولی موضوعی که چالش ایجاد کرده دفن دو شهید، ساخت یادمان و ساخت یک حسینیه با گنبدی شبیه قدس با گنبد طلایی رنگ است. ساخت مکان‌های مذهبی اگرچه رویه‌ای عادی و ضروری است اما بی‌توجه‌ای بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع‌مقدس برای ساخت وساز در این مکان بدون در نظر گرفتن توصیه‌های کارشناسی توجیهای ندارد و رویه‌ای خودسرانه است. آیا گردشگری دفاع مقدس تنها با ساخت و ساز سنگین انحام می‌گیرد. آیا متولیان امر متوجه ضوابط میراث جهانی هستند؟
تا زمانی عرصه و حریم محوطه ۶۰۰ هکتاری چغازنبیل امنیت ندارد و دست اندازی‌ها و تعرض‌ها از نوع کارخانه قند، یادمان، اوقیفه و… در آن کم نیست و گاه حتی دوستداران میراث‌فرهنگی و رسانه‌ها از برخی تعرض‌های دیگر باخبر نمی‌شوند و نیروهای آموزش دیده و مسلح در این محوطه جهانی وجود ندارد تا در شب‌های ناامن چغازنبیل دل به جنگل و تپه ماهورها بسپارند، مشکلات گریبان‌گیر شهر دورانتاش تمامی نخواهد داشت.
ایجاد حصار در دورتا دور محوطه ۶۰۰ هکتاری چغازنبیل ضرورت بسیار دارد. چغازنبیل به واسطه دوری از پاسگاه هفت تپه یا حتی شاوور احتیاج به پاسگاه دارد. اینکه برخی افراد که وظیفه‌شان تامین کردن امنیت است خود را به نشنیدن زده‌اند حیثیت و آبروی نظام را در با وجود کم‌کاری برخی افراد زیر سئوال میبرد.
در این میان آن‌چه بسیار مهم به نظر می‌رسد آموزش جوامع محلی که همسایگان میراث‌های جهانی هستند و مدیرانی که باید در خصوص حرایم دوگانه چعازنبیل آگاهی کافی داشته باشند ضرورت دارد. مدیران ارشد شهرستان شوش و خوزستان باید نسبت به تعین تکلیف اراضی ملی و حفاظت سه جانه میراث‌فرهنگی، منابع طبیعی و محیط زیست از منظر تاریخی و طبیعی که بکر و بی‌نظیر است حساسیت داشته باشند.
در حالی که دولت پز برخورداری از بیشترین میراث‌های جهانی را در بین بسیاری از کشورها می‌دهد، اما با اختصاص دادن اعتبارات اندک در بخش‌های مختلف میراثی از جمله مرمت، کاوش، حفاظت و… گویی منتظر است تا فرازمینی‌ها به امور مورد نظر ورود کنند.
کارخانه قند کام چغازنبیل را تلخ می‌کند
متولیان ساخت کارخانه قند که نام چغازنبیل را برای صنعت خود انتخاب کرده‌اند برای اینکه ضوابط میراث جهانی را برای ورود پیدا نکردن به حریم درجه یک و درجه دو چغازنبیل نادیده بگیرند، متوهمانه معتقدند که لابی‌ها و رقیبان قندسازی در خوزستان پایگاه جهانی چغازنبیل، اداره کل میراث فرهنگی خوزستان و وزارت میراث فرهنگی را تحریک می‌کنند تا مانع ساخت این کارخانه شوند. این دیدگاه از اساس با وظایف و ماموریت‌های متولیان میراث فرهنگی در خوزستان سنخیتی ندارد و اگر غیر از آن باشد باید فاتحه محوطه‌ها و بناهای باستانی را خواند.
اگر چه نماینده شوش، فرماندار و برخی دیگر به انواع و اقسام سعی می‌کنند از دیوار کوتاه چغازنبیل بالا بروند اما این افراد که خود باید حافظ قانون باشد یادشان نرود که از سال ۸۵ ضوابط و نقشه عرصه و حریم چغازنبیل در سازمان میراث فرهنگی تصویب شده و به استانداری خوزستان برای حفاظت و حراست ابلاغ شده و به طبع به کلیه ارگان‌ها ارسال شده است. این در حالی است که البته طبق قانون رسمی کشور همه ارگان‌ها قبل از واگذاری یا ساخت و ساز می‌بایست از وزارت میراث مجوز بگیرند.
اگر هدف این مسئولان توسعه و ایجاد اشتغال و استفاده بهینه از امکانات استان و کشور است، باید اولویت برایشان منافع ملی و نه منافع فردی و… باشد. شوربختانه سال‌هاست که منافع ملی دست خوش سیاست‌بازان و صاحبان قدرت و ثروت شده و میراث هم جزیی از این پروژه‌هایی است که باید برای حفظ و پی‌شبرد اهداف این جماعت قربانی شود.
واقعا دلیل این همه پافشاری برای اینکه کارخانه قند چغازنبیل در محل مورد نظر ساخته شود چیست؟ اصراری که منجر به لج‌ولج‌بازی با محوطه‌ها و آثار تاریخی شده و این مهم عواقب خوبی برای وجه ملی و فرا ملی ایران ندارد.
مدیران صنعتی استان خوزستان اگر دلسوز توسعه و تحول در صنعت هستند لطفا به مالک مورد نظر کمک کرده و در سریعترین زمان در مکانی که به عرصه و حریم میراث فرهنگی و محیط زیست تعدی نمی‌شود زمین دهند و با ارائه خدمات مطلوب‌تر، شرایط سرمایه‌گذاری ایشان را در جایی بهتر فراهم کنند. حال که فقط در بخش‌هایی تسطیح صورت گرفته شده و مستحدثاتی ایجاد نشده بهتر می‌توان در جایی دیگر کارخانه را احداث کرد.
انتهای پیام
