حادثه‌ای نادر در کاروانسرای صفوی «گرد فرامرز»: ساباط تاریخی محل عبور خودروها
ساباط ورودی کاروانسرای تاریخی «گرد فرامرز» در شهرستان شاهدیه یزد که به دوران صفویه تعلق دارد، به‌طور غیرمجاز به محل عبور خودروها و موتورسیکلت‌ها تبدیل شده است.
این اقدام نه‌تنها تهدیدی جدی برای آسیب به این بنای تاریخی است بلکه موجب نگرانی کارشناسان میراث فرهنگی نسبت به حفظ اصالت و سلامت این اثر ثبت ملی شده است.
تاریخچه کاروانسرای گرد فرامرز و اهمیت آن
کاروانسرای «گرد فرامرز»، که در قلب باغات ابرندآباد و گرد فرامرز در شهرستان شاهدیه یزد قرار دارد، یکی از آثار تاریخی برجسته و منحصربه‌فرد منطقه است. این کاروانسرا که به دوره صفویه مربوط می‌شود، همچنان جزو بناهای تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور قرار دارد. کاروانسراها در دوران گذشته محل استراحت کاروان‌ها و تجار بودند و به عنوان یکی از عناصر مهم معماری ایرانی، نقشی اساسی در جابه‌جایی کالاها و افراد در مسیرهای تجاری ایفا می‌کردند.
این کاروانسرا، به‌ویژه با توجه به نوع ساختار و استفاده از معماری خشت و گلی و دارا بودن ویژگی‌های معماری خاص آن دوران، از اهمیت زیادی برخوردار است. با این حال، امروز با چالش‌های جدی مواجه است که یکی از آن‌ها تبدیل شدن ساباط این کاروانسرا به مسیر عبور و مرور خودروهاست.
تبدیل ساباط کاروانسرا به محل عبور خودروها
طبق گزارش‌های اخیر، ساباط ورودی کاروانسرا که سال‌ها محل عبور مردم و گذرگاه اصلی به سمت آب انبار بوده، این روزها به محل عبور خودروها و موتورسیکلت‌ها تبدیل شده است. این تغییر کاربری، از یک سو باعث آسیب به ساختار تاریخی کاروانسرا می‌شود و از سوی دیگر، تهدیدی جدی برای حفظ این اثر فرهنگی و تاریخی به شمار می‌رود.
امیر حسین سلطانی، فعال میراث فرهنگی شاهدیه، در گفتگو با خبرنگار میراث‌باشی، از این اقدام به عنوان یک تهدید جدی برای سلامت کاروانسرا یاد کرده است. او اشاره کرده که این مسیر از گذشته به‌عنوان راه عبور مردم بوده، اما اینکه اکنون با عبور خودروها و موتور سیکلت‌ها مواجه است، بسیار آسیب‌زننده به بناهای تاریخی به‌ویژه بناهایی مانند کاروانسراهای قدیمی است.
اقدام نامناسب مسئولان میراث فرهنگی و اوقاف
با وجود ثبت ملی این کاروانسرا و ارزش تاریخی آن، به نظر می‌رسد که مسئولان محلی نظیر اداره اوقاف و میراث فرهنگی در برابر این تخلف و آسیب‌های ناشی از عبور خودروها از کنار این بنای تاریخی، واکنشی جدی نشان نداده‌اند. طبق گزارش‌ها، اداره اوقاف که مالک این کاروانسراست، با وجود ادعای مالکیت، هیچ‌گونه تدبیر مؤثری برای جلوگیری از عبور خودروها اتخاذ نکرده است.
به گفته سلطانی، این اقدام در حالی رخ داده که اخیراً یک سرمایه‌گذار قصد دارد کاروانسرا را مرمت و احیا کند. اما با ادامه وضعیت موجود، این سرمایه‌گذار احتمالاً از تصمیم خود منصرف خواهد شد. به‌علاوه، این عدم همکاری میان اوقاف، میراث فرهنگی و شهرداری شاهدیه باعث بروز چنین مشکلاتی شده است.
راه‌حل‌ها و ضرورت ایجاد مسیر جایگزین
سلطانی در ادامه پیشنهاد کرده که مسئولان باید هرچه سریع‌تر به این معضل رسیدگی کرده و برای عبور و مرور خودروها از مسیرهای دیگری تدابیری اتخاذ کنند. وی بر لزوم تغییر مسیر عبور خودروها از داخل کاروانسرا تأکید کرده و بیان داشت که نصب تابلوهای «عبور ممنوع» به تنهایی نمی‌تواند مانع عبور خودروها شود. او پیشنهاد داد که شهرداری شاهدیه باید اقدام به خرید زمین‌های اطراف کاروانسرا کرده و مسیر جایگزین جدیدی برای عبور مردم ایجاد کند.
علاوه بر این، ایجاد یک میدان دور کاروانسرا که خودروها از اطراف آن عبور کنند، می‌تواند از تخریب بیشتر بنا جلوگیری کند و در عین حال مشکل ترافیک را نیز حل کند.
تهدیدات موجود و آینده نامعلوم برای کاروانسرای گرد فرامرز
کاروانسرای گرد فرامرز با قدمت چند قرن، به‌ویژه از دوره صفویه، یکی از میراث‌های برجسته تاریخی و فرهنگی ایران است که باید تحت حفاظت و مراقبت‌های ویژه قرار گیرد. ادامه روند تخریب و بی‌توجهی به حفاظت از این اثر، ممکن است نه‌تنها به فرسایش آن منجر شود بلکه موجب از دست رفتن بخش‌هایی از تاریخ و معماری ایرانی گردد.
این رخداد نشان‌دهنده ضرورت بازنگری در شیوه‌های حفاظت از آثار تاریخی کشور است. نهادهای مسئول، از جمله میراث فرهنگی، اوقاف و شهرداری‌ها، باید در هماهنگی کامل با یکدیگر، از این دست مشکلات جلوگیری کرده و تمهیدات لازم را برای حفظ آثار ملی در دستور کار خود قرار دهند.
کاروانسرای گرد فرامرز که روزگاری محل استراحت و توقف مسافران و کاروان‌ها بود، اکنون با چالشی جدی روبه‌رو است. عبور خودروها از این بنا نه‌تنها تهدیدی برای سالم ماندن این اثر تاریخی به شمار می‌رود، بلکه خطر نابودی آن را به‌طور جدی در معرض قرار داده است. به نظر می‌رسد که مسئولان باید با همکاری یکدیگر، اقداماتی فوری برای جلوگیری از تخریب بیشتر این بنای تاریخی انجام دهند تا از آسیب‌های بیشتر به آن جلوگیری شود و در نهایت، میراث فرهنگی ایران به سلامت به نسل‌های آینده منتقل گردد.
انتهای پیام
