بتن‌ریزی در محوطه باستانی بیشاپور: آیا میراث جهانی ایران در معرض تهدید است؟
در اقدامی شگفت‌آور و جنجال‌برانگیز، بیش از یک کیلومتر از محوطه ساسانی و ثبت جهانی شده بیشاپور به‌طور غیرمنتظره‌ای با بتن پوشانده شد. این اقدام، که از سوی اداره میراث فرهنگی استان فارس و پایگاه میراث جهانی بیشاپور صورت گرفت، واکنش شدید بسیاری از کارشناسان و باستان‌شناسان را برانگیخت.
عباس مقدم، یکی از باستان‌شناسان برجسته ایران، این مداخله را «ناجوانمردانه» خوانده و نگرانی‌هایی جدی را درباره حفاظت از آثار باستانی مطرح کرده است.
بتن‌ریزی در قلب تاریخ ایران: اقدامی عجیب و تاسف‌بار
محوطه بیشاپور، که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، از اهمیت فراوانی در تاریخ و فرهنگ ایران برخوردار است. این شهر باستانی ساسانی، با آثار ارزشمند خود، از جمله کاخ‌ها، معابد، و بناهای تاریخی دیگر، یکی از شاهکارهای معماری ایران به‌شمار می‌آید. اما اخیراً، خبری نگران‌کننده منتشر شده است: بیش از یک کیلومتر از این محوطه تاریخی، به‌ویژه در بخش‌هایی از کاخ‌ها و معابد آن، با بتن پوشانده شده است.
این اقدام که با هدف ایجاد دسترسی و تسهیل بازدید گردشگران انجام شده، اما به گفته بسیاری از کارشناسان، آسیب جدی به ساختار تاریخی و فرهنگی این محوطه وارد کرده است.
عباس مقدم: مداخلات در محوطه‌های باستانی تهدیدی برای میراث فرهنگی
عباس مقدم، باستان‌شناس شناخته‌شده ایران، در واکنش به این اقدام، آن را «ناجوانمردانه» خوانده و اظهار داشت:
«این نوع مداخلات در مهم‌ترین سایت‌ها و محوطه‌های باستانی ایران، نه‌تنها به معنای تخریب مستقیم این آثار است، بلکه می‌تواند به از بین بردن هویت فرهنگی و تاریخی یک ملت منجر شود. بی‌توجهی به نظرات کارشناسان و باستان‌شناسان و صدور مجوزهای تخریب اینگونه بناهای ارزشمند، ضربه‌ای جدی به حفاظت از میراث جهانی ایران وارد می‌کند.»
به گفته مقدم، چنین مداخلاتی نه‌تنها نادرست از نظر فنی است، بلکه باعث تخریب اساسی در موقعیت‌های باستانی می‌شود که بسیاری از آنها هنوز به‌طور کامل کاوش نشده‌اند. افزون بر این، بتن‌ریزی در محوطه‌های باستانی، به‌ویژه در محوطه‌های ثبت جهانی، اصول مرمت و حفاظت از آثار تاریخی را نقض می‌کند و می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
نگرانی‌ها در مورد آینده بیشاپور و میراث جهانی ایران
این اقدام اخیر در بیشاپور، نه‌تنها از نظر کارشناسان محلی، بلکه در سطح جهانی نیز نگرانی‌هایی را به همراه داشته است. محوطه بیشاپور از جمله مکان‌هایی است که به‌دلیل داشتن ساختارهای معماری منحصربه‌فرد و تاریخ فرهنگی غنی‌اش، در معرض توجه گردشگران و باستان‌شناسان بین‌المللی قرار دارد. آسیب به چنین مکان‌هایی، که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارند، می‌تواند تاثیری منفی بر تصویر جهانی ایران در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی بگذارد.
به گفته بسیاری از فعالان میراث فرهنگی، این اقدام نشان‌دهنده ضعف در مدیریت و نظارت بر پروژه‌های مرمت و حفاظت از آثار تاریخی است.
واکنش‌های محلی و جهانی به اقدام بتن‌ریزی
با انتشار این خبر، واکنش‌های زیادی از سوی فعالان حوزه میراث فرهنگی و باستان‌شناسان مطرح شده است. بسیاری از آنها از مسئولان میراث فرهنگی و مدیریت پایگاه‌های جهانی ایران خواسته‌اند تا هرچه سریع‌تر نسبت به جلوگیری از چنین اقدامات مخربی اقدام کنند و پروسه‌های حفاظتی در محوطه‌های ثبت جهانی را تقویت کنند.
علی‌اکبر صالحی، یکی دیگر از باستان‌شناسان مطرح ایران، در این خصوص گفت:
«حفاظت از آثار باستانی و فرهنگی ایران وظیفه‌ای است که بر دوش همه مسئولان و نهادهای مرتبط قرار دارد. برای جلوگیری از تخریب بیشتر، باید از روش‌های مرمتی و حفاظتی مطابق با استانداردهای بین‌المللی استفاده کرد و از هرگونه مداخله نادرست جلوگیری نمود.»
چالش‌های حفاظت از میراث فرهنگی در ایران
این اتفاق تنها یک نمونه از چالش‌های فراوانی است که در راه حفاظت از میراث فرهنگی در ایران وجود دارد. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که کمبود بودجه، نداشتن تجهیزات مناسب، و ضعف در سیستم نظارتی، باعث شده است که برخی از آثار تاریخی ایران به‌راحتی در معرض تخریب قرار بگیرند.
همچنین، عدم هماهنگی میان نهادهای مختلف، از جمله وزارت میراث فرهنگی، سازمان حفاظت محیط زیست، و سایر ارگان‌ها، نیز می‌تواند یکی از دلایل اصلی وقوع چنین حوادثی باشد.
ضرورت بازنگری در روش‌های حفاظت از میراث فرهنگی
آسیب به محوطه بیشاپور و سایر آثار ثبت جهانی ایران، باید زنگ خطری برای مسئولان و مدیران میراث فرهنگی باشد. برای جلوگیری از تخریب بیشتر و حفاظت از هویت فرهنگی کشور، نیاز به بازنگری جدی در روش‌های حفاظت، مرمت، و نظارت بر آثار تاریخی است. استفاده از تکنیک‌های حفاظتی نوین، ایجاد سازوکارهای دقیق‌تر در تصمیم‌گیری‌ها، و همکاری بیشتر با کارشناسان و نهادهای بین‌المللی می‌تواند راهکارهایی موثر در این زمینه باشد.
این اقدامات، می‌توانند ضامن حفظ میراث فرهنگی ایران برای نسل‌های آینده باشند و ایران را به عنوان یک قطب جهانی در حفاظت از آثار باستانی معرفی کنند.
انتهای پیام
