تخت جمشید در گرداب بحران؛ نماد تمدن یا قربانی بی‌توجهی؟
تخت جمشید، این بنای باشکوه از تمدن کهن ایرانیان، امروز با تهدیداتی جدی دست‌وپنجه نرم می‌کند. رشد گل‌سنگ، فرونشست زمین، آلاینده‌های پتروشیمی، و عدم تخصیص بودجه کافی، همه و همه بر زوال تدریجی این میراث جهانی سایه افکنده‌اند.
در حالی که جهان برای حفظ آثار تاریخی میلیاردها دلار هزینه می‌کند، این نماد تمدن ایرانی در خطر نابودی است.
گل‌سنگ‌ها؛ مرگ خاموش تخت جمشید
یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب تخت جمشید، رشد بی‌رویه گل‌سنگ‌ها بر سطح سنگ‌نگاره‌های آن است. کارشناسان بر این باورند که آلاینده‌های شیمیایی، به‌ویژه گازهای آمونیاکی و نیتروژنی منتشر شده از صنایع پتروشیمی، شرایط را برای رشد گل‌سنگ‌ها تسریع کرده‌اند. این آلاینده‌ها با ترکیب شیمیایی سنگ‌ها واکنش نشان داده و فرسایش آن‌ها را سرعت می‌بخشند.
باستان‌شناسان این پدیده را “مرگ خاموش تخت جمشید” نامیده‌اند. اما سؤال اصلی این است که چرا با وجود هشدارهای مکرر، اقدامی جدی برای جلوگیری از این روند صورت نمی‌گیرد؟
فرونشست زمین؛ خطری که تخت جمشید را تهدید می‌کند
یکی دیگر از تهدیدات جدی، فرونشست زمین در منطقه مرودشت است. حفر بی‌رویه چاه‌های آب در حریم این اثر باستانی نه تنها نقض آشکار قوانین میراث فرهنگی است، بلکه خطر فروپاشی تخت جمشید را نیز به همراه دارد.
به گفته کارشناسان، این پدیده ناشی از برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است. با وجود این هشدارها، همچنان شاهد فعالیت‌های غیرقانونی در این منطقه هستیم که آسیب‌های جبران‌ناپذیری به این میراث جهانی وارد می‌کند.
پتروشیمی؛ سایه سنگین صنعت بر تاریخ
فعالیت پتروشیمی‌های اطراف تخت جمشید یکی دیگر از بحران‌های پیش روی این بنای تاریخی است. آلاینده‌های منتشر شده از این صنایع، علاوه بر تسریع تخریب سنگ‌نگاره‌ها، تهدیدی جدی برای محیط زیست و فرهنگ منطقه محسوب می‌شوند. با وجود درخواست‌های مکرر برای جابه‌جایی این صنایع، تاکنون هیچ اقدام مؤثری در این زمینه انجام نشده است.
این در حالی است که برخی از کاربران در فضای مجازی حتی برگزاری یک کنسرت چندروزه را برای تخت جمشید مضر دانسته‌اند. حال باید پرسید که اگر یک کنسرت می‌تواند نگران‌کننده باشد، اثرات فعالیت دائمی پتروشیمی چه خواهد بود؟
بحران بودجه؛ تخت جمشید در بی‌پولی
مدیر پایگاه تخت جمشید پیش‌تر اعلام کرده بود که این مجموعه از دو سال پیش تاکنون ردیف بودجه مشخصی نداشته و تنها با کمک اعتبارهای استانی و درخواست‌های مکرر اداره می‌شود. این وضعیت در حالی است که در سال ۱۳۹۹، تخت جمشید تنها ۵ میلیون تومان بودجه برای حفظ آثار دریافت کرد.
این رقم، آن هم برای یکی از مهم‌ترین آثار ثبت‌شده در فهرست جهانی یونسکو، نشان‌دهنده بی‌توجهی عمیق به میراث فرهنگی کشور است.
پاسارگاد؛ آرامگاه کوروش در خطر فرونشست
مشکلات تخت جمشید محدود به این اثر نیست. آرامگاه کوروش، که در فاصله یک کیلومتری کاخ‌های پاسارگاد قرار دارد، با معماری منحصربه‌فرد خود در خطر فرونشست زمین است. این اثر تاریخی که در سال ۲۰۰۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد، امروز با بی‌توجهی و نقض حریم روبه‌روست.
بی‌توجهی به میراث جهانی یا برنامه‌ریزی ناکارآمد؟
تخت جمشید و پاسارگاد تنها بناهای تاریخی نیستند که از سوءمدیریت رنج می‌برند، اما جایگاه ویژه آن‌ها در تاریخ و فرهنگ ایران، زنگ خطری برای کل کشور است. در حالی که بسیاری از کشورها میلیاردها دلار برای حفظ آثار تاریخی خود هزینه می‌کنند، بودجه اندک و بی‌ثبات برای حفظ میراث جهانی ایران نه تنها شکاف در مدیریت فرهنگی را نشان می‌دهد، بلکه می‌تواند به از دست رفتن بخشی از هویت ملی منجر شود.
میراثی که نیازمند توجه است
تخت جمشید، این بنای جاودانه تمدن پارسیان، نه تنها نماد تاریخ ایران، بلکه گواهی بر شکوه و عظمت تمدن بشری است. حفظ این میراث نه تنها یک مسئولیت ملی، بلکه یک وظیفه جهانی است. آیا زمان آن نرسیده که به‌جای شعار، اقداماتی جدی برای نجات این گنجینه ارزشمند انجام شود؟
انتهای پیام
