مرمت بحث‌برانگیز آب‌انبار تاریخی نوش‌آباد؛ از تخریب تا احداث سالن آمفی‌تئاتر
در یکی از اقدامات پرسروصدای اخیر که واکنش‌های شدیدی در میان فعالان میراث فرهنگی ایجاد کرده است، آب‌انبار تاریخی نوش‌آباد که به دوره صفوی نسبت داده می‌شود، مورد عملیات مرمتی شهرداری قرار گرفته است.
این آب‌انبار که در فهرست آثار ملی ثبت شده، به گفته منتقدان بدون رعایت اصول مرمت و بدون اخذ مجوزهای قانونی تحت تغییراتی قرار گرفته که موجبات نگرانی دوستداران میراث فرهنگی را فراهم کرده است.
تخریب بدون مجوز؛ زیر سؤال بردن اصول مرمت
فعالان میراث فرهنگی نوش‌آباد اعلام کرده‌اند که شهرداری در دی‌ماه سال گذشته بدون دریافت مجوزهای قانونی و بدون نظر کارشناسان میراث فرهنگی، اقدام به تخریب سقف دوم و پوششی راه پله‌های آب‌انبار مرکزی این شهر کرده است. آب‌انباری که به دوره صفوی تعلق دارد و یکی از آثار ملی کشور محسوب می‌شود، اکنون در معرض تغییراتی جدی قرار گرفته است. شهرداری به بهانه مقاوم‌سازی سقف و رطوبت‌زدایی از آن دست به این کار زده است، اما به گفته این فعالان، هدف اصلی ساخت یک سالن آمفی‌تئاتر روباز و پلکانی بر روی سقف آب‌انبار بوده است. این سقف ورودی مجموعه تاریخی شهر زیرزمینی نوش‌آباد را نیز شامل می‌شود.
حفاری‌های غیراصولی و تخریب منظر تاریخی
یکی از مسائل جنجال‌برانگیز، حفاری‌های عمیقی است که در اطراف گنبد آب‌انبار صورت گرفته است. به گفته منتقدان، شهرداری با استفاده از سکوت و گاهاً همراهی اداره میراث شهرستان آران و بیدگل، اقدام به خاک‌برداری دو تا سه متری در اطراف سقف گنبدی‌شکل و معبر تاریخی کرده است. این معبر طی صدها سال مسیر عبور و مرور مردم بوده و به میدان شهر منتهی می‌شده است. این فعالان تأکید دارند که خاک اطراف گنبد، به گفته مرمت‌کاران و باستان‌شناسان، نقش محافظ و استحکام‌بخش بنا را داشته و اکنون با برداشتن آن، آب‌انبار در معرض خطر جدی قرار گرفته است.
نگرانی از تغییرات اقلیمی و فصلی
یکی دیگر از اعتراضات مهم فعالان میراث فرهنگی نوش‌آباد، به زمان انجام این عملیات مربوط می‌شود. آنها اشاره می‌کنند که تخریب سقف دوم در فصل زمستان و هنگام بارش‌های سنگین برف و باران، تأثیر نامطلوبی بر سقف اصلی آب‌انبار داشته است. این تغییرات جوی می‌تواند اثرات مخربی بر ساختار بنا بگذارد و آن را در معرض آسیب‌های جدی‌تری قرار دهد.
سالن آمفی‌تئاتر روی بنای تاریخی؛ منطقی یا غیرعقلانی؟
بزرگترین اعتراض دوستداران میراث فرهنگی، ساخت سالن آمفی‌تئاتر بر روی سقف آب‌انبار است. آنها می‌پرسند که چطور می‌توان بر روی بنایی چند صد ساله، مکانی برای تجمع صدها نفر ساخت؟ از نظر آنها، این کار نه تنها توجیه عقلانی ندارد، بلکه منجر به فشار فیزیکی مضاعفی بر بنا خواهد شد. به‌ویژه که فضای محدودی در اطراف آب‌انبار وجود دارد و سقف آن برای چنین کاربردی طراحی نشده است.
انتقاد از مصالح نامتناسب و نابودی منظر تاریخی
فعالان میراث فرهنگی با انتقاد از روش‌های شهرداری، اعلام کرده‌اند که استفاده از مصالح غیربومی و نامتناسب همچون تیرچه بلوک و شناژ برای ساخت سقف دوم، هیچ‌گونه همخوانی با بافت تاریخی و بومی منطقه ندارد. آنها تأکید می‌کنند که منظر سنتی این اثر به‌کلی نابود شده و اقدامات صورت گرفته به جای مرمت، نوعی تعرض به بنا محسوب می‌شود. این در حالی است که اصول مرمت بناهای تاریخی شامل استفاده از مصالح بومی، رعایت فرم‌ها و چشم‌اندازهای اصلی و توجه به محیط اطراف است؛ مواردی که به گفته این فعالان، در پروژه شهرداری نادیده گرفته شده است.
اعتراض به عدم توجه به نظرات کارشناسان
فعالان میراث فرهنگی نوش‌آباد بر این باورند که هیچ کارشناسی از ابتدای این پروژه در جریان نبوده و نظرات کارشناسی نیز در مرمت اثر لحاظ نشده است. به گفته آنها، این اقدامات نه تنها فاقد وجاهت قانونی و تخصصی است، بلکه به تخریب اثر منجر شده است. آنها این اقدامات را به‌جای مرمت، نوعی تخریب و تعرض به یکی از مهمترین آثار تاریخی منطقه می‌دانند.
درخواست پاسخگویی مسئولان میراث فرهنگی
دوستداران میراث فرهنگی نوش‌آباد در پایان تأکید دارند که مسئولان بلندپایه میراث فرهنگی کشور و اداره میراث شهرستان آران و بیدگل باید در قبال این تحولات پاسخگو باشند. آنها از مسئولان خواستار توقف فوری این پروژه و بازنگری در روش‌های مرمتی هستند تا بیش از این شاهد تخریب این اثر ملی و تضییع حقوق شهروندان نوش‌آباد نباشند.
فعالان میراث فرهنگی امیدوارند که با پیگیری و نظارت دقیق‌تر، از ادامه این روند که به نابودی آب‌انبار تاریخی صفوی منجر می‌شود، جلوگیری شود.
انتهای پیام
