تخریب بافت تاریخی نایین در سکوت خبری

نادر نینوایی- تصاویر منتشرشده از بافت تاریخی نایین گویای آن است که تخریب‌های گسترده‌ای در بافت تاریخی این شهر خصوصا در اطراف مسجد جامع نایین در جریان است. همین که از مسیر ساباط‌های قرارگرفته در کنار مسجد جامع عبور کنید حجم بالای تخریب‌ها در بافت تاریخی نایین خودش را نشان می‌دهد. بافتی تاریخی‌ای که تا یک دهه قبل بکر بود، امروز تبدیل به مخروبه و زمین‌های خالی شده است و می‌توان شاهد سربرآوردن خانه‌های نوساز در جای‌جای آن بود.
فرو ریختن طاق‌ها و سقف‌های بناهای تاریخی باعث شده که صرفا جنازه‌های خانه‌های تاریخی نایین باقی بماند. این در حالی است که در صورت وجود برنامه مشخص، امکان آواربرداری و احیای بسیاری از بناهای تاریخی نایین وجود دارد. با این همه بافت تاریخی این شهر به حال خود رها شده است، تا جریان فرسایش و نفوذ آب‌های سطحی در نهایت حکم تخریب کامل بافت را امضا کند.
وقوع فرسایش و ریزش باران تنها دلایل تخریب‌ها نیستند، بلکه وجود رد خودروهای سنگین در زمین‌های خالی بافت نایین، گواه آن است که جریان تخریب تعمدی هم در بافت تاریخی این شهر جریان دارد. به تعبیر دبیر پویش نجات بافت‌های تاریخی ایران، تخریب بناهای تاریخی اطراف مسجد تاریخی جامع نایین باعث شده که ارزش و جایگاه تاریخی مسجد و در یک نگاه کلی‌تر هویت فرهنگی شهر مخدوش شود.
حجم بالای آوارها و تلنبار شدن نخاله‌های ساختمانی در بناهای تاریخی نایین در واقع روایتی از جریان تخریبی است که در بافت تاریخی این شهر جریان دارد و حکم بر ویرانی تاریخ و هویت این شهر بااصالت داده است.
زیر‌ورو شدن بافت تاریخی طی یک دهه
نگاهی به روایت فعالان میراث فرهنگی مشخص می‌کند که بافت تاریخی نایین در طول یک دهه گذشته زیر و رو شده و بخش بزرگی از آن از بین رفته است.
محمدمهدی کلانتری دبیر پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران درخصوص وضعیت بافت تاریخی نایین به «جهان‌صنعت» گفت: به طور کلی بافت‌های تاریخی ایران دو دسته هستند که یک دسته در شهرهای بزرگ و کلانشهرها بوده و دسته دیگر مربوط به شهرهای کوچک‌تر است. تخریب‌ها در بافت تاریخی شهرهای بزرگ عملا بسیار گسترده‌تر بوده و آنچه امروز باقی مانده آثار لکه‌ای به جا مانده از آثار تاریخی است؛ علت نیز آن است که حجم ساخت‌و‌ساز در شهرهای بزرگ بسیار بیشتر است. در شهرهای کوچک مثل نایین حجم ساخت‌و‌سازها یک مقداری کمتر بوده و وضعیت به نسبت بهتر است.
وی افزود: با وجود این باید بگویم ۱۰ سال پیش که من از بافت تاریخی نایین بازدید کردم اوضاع به مراتب بهتر بود. به خصوص در جوار مسجد جامع نایین که مسجدی تاریخی و متعلق به قرن سوم هجری است و هزار و صد سال قدمت دارد، بافت تاریخی بکر و دست‌نخورده‌ای وجود داشت.
کلانتری با اشاره به تخریب‌های به وقوع پیوسته در یک دهه اخیر افزود: در سفر اخیری که به نایین داشتم با حجم تخریب گسترده‌ای مواجه شدم که گویای تخریب بافت تاریخی این شهر در سکوت خبری است. در طول این ۱۰ سال نه کسی اعلام کرده بود که این تخریب در بافت تاریخی نایین حادث شده و نه رسانه‌ای به آن پرداخته بود و نه خبری از آن بود. حتی فعالان میراث فرهنگی نایین و یا انجمن‌های میراث فرهنگی آن (در صورت وجود داشتن) هیچ صدایی از این تخریب صورت گرفته را بلند نکرده‌اند.
دبیر پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران خاطرنشان کرد: با بازدید از اطراف مسجد جامع نایین متوجه شدم که بافت تاریخی این منطقه از سه جبهه ویران و با خاک یکسان شده است. یعنی وقتی در دور تا دور مسجد جامع نایین قدم می‌زنید صرفا آثار تخریب و خرابه‌های باقی مانده قابل مشاهده هستند. این در حالی است که ۱۰ سال قبل وضعیت بافت تاریخی این شهر به این شکل نبود. اطراف مسجد جامع نایین، اطراف نارین قلعه، اطراف بازار نایین، متاسفانه جریان تخریب خیلی گسترده بوده و حتی (امروز) درحال وقوع است و هیچ صدایی نیز بلند نشده و کاملا در سکوت خبری این اتفاق می‌افتد.
علل بروز تخریب‌های گسترده در بافت
مجموعه عوامل متعددی باعث بروز وضعیت فعلی و از بین رفتن حجم گسترده‌ای از بافت تاریخی نایین در یک دهه گذشته شده است.
کلانتری درخصوص اینکه علل بروز این تخریب‌ها چیست به «جهان‌صنعت» گفت: یکسری از این تخریب‌ها از سوی مردم انجام می‌شود؛ مردمی که صاحب املاک تاریخی هستند اقدام به تخریب می‌کنند و کسی نیز مخالفت (یا برخورد قضایی) نکرده و مساله برای هیچ شخص یا نهادی اهمیت ندارد.
وی افزود: یکسری تخریب‌ها نیز به نظر می‌رسد دولتی باشد یعنی ظاهر امر این است که یک پروژه‌هایی را مدنظر دارند که درخصوص آنها اطلاع‌رسانی نشده است و هیچ کجا از آنها نقشه و اطلاعاتی در دسترس نیست، اما حجم تخریب گویای آن است که یک محدوده (بزرگ) در کنار هم تخریب می‌شود.
دبیر پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران خاطرنشان کرد: این مجموعه‌هایی که در کنار هم با خاک یکسان می‌شود و احتمالا قصد این است که ابتدا تخریب شود و بعد به یکباره پروژه‌ای از آن سر بر بیاورد. در واقع اینطور به نظر می‌رسد که تخریب‌های نزدیک به هم که منجر به آزاد شدن زمین‌های بزرگی می‌شود احتمالا طرحی درخصوص آنها وجود دارد و صرفا توسط مردم انجام نمی‌شود. درخصوص تخریب‌های لکه‌ای در بافت اما پای مالک‌های شخصی در میان است که می‌خواهند خانه‌شان را تخریب کرده و مجوز ساخت بگیرند.
وی در خاتمه ابراز کرد: «بنابراین این دو نوع تخریب دارد در نایین اتفاق می‌افتد که بسیار نیز گسترده است و می‌توان گفت بافت تاریخی بکر و حائز اهمیت نایین طی یک دهه گذشته چیزی حدود ۳۰درصد تخریب را متحمل شده است. به نظرم اگر به این تخریب‌ها حساس نباشیم ۷۰ درصد باقیمانده از بافت تاریخی نایین نیز با ادامه همین روند در آینده نه چندان دور تخریب خواهد شد.»
باتوجه به شرایط فعلی بافت تاریخی نایین چنانچه وزارت میراث فرهنگی دست روی دست بگذارد و اقدامی عاجل نکند باید شاهد از بین رفتن محله‌های قدیمی این شهر از باب‌المسجد گرفته تا نوآباد، کلوان و بافت تاریخی محله محمدیه باشیم. این در حالی است که بافت درهم‌تنیده و با تزئینات و آرایه‌های معماری کم‌نظیر نایین، این شهر را به «نگین خشتی ایران» تبدیل کرده است و ظرفیت‌هایی بی‌نظیری در زمینه جذب گردشگر دارد.
انتهای پیام