کاخ جهانی اَردشیر، گورستان مردگان شد!

به گزارش اشکان نیوز ، کاخ ساسانی و جهانی اَردشیربابکان که از آن به عنوان یکی از سالم ترین کاخ‌های باستانی ایران نام می برند، روزگار ناخوشایندی را سپری می‌کند و در بدترین شرایط حفاظتی به سر می برد. همچنین در عَرصه و چندین متری این کاخ جهانی، همچنان مردگان روستای آتشکده به خاک سپرده می شود که تازه ترین خاک سپاری ها از آنِ تابستان و پاییز سال ۱۳۹۹ خورشیدی و یکی هم ۲۷ آذرماه امسال، یعنی همین چند روز پیش بوده، که هنوز سنگ گور برای آن آماده نشده است.
برپایۀ آنچه کشورها به سازمان جهانی یونسکو برای آثار تاریخی و طبیعی خود تعهد می دهند، باید پس از ثبت جهانی دشواری های آن برطرف شده و به بهترین روش پاسداری و حفاظت شود. اما شوربختانه در کاخ اَردشیربابکان فیروزآباد و پس از گذشت بیش از دوسال از ثبت جهانی آن، همچنان مردم روستای آتشکده که روستای آن ها چسبیده به یادگار ساسانیان بوده و در حریم درجه یک جای گرفته و چشم اَنداز میراث جهانی را به بدترین شیوۀ ممکن خَدشه دار کرده است، مردگان خویش را در عرصۀ کاخ اَردشیر به خاک می سپارند که برابر با قانون اساسی ممنوع بوده و تخلفی آشکار به شمار می آید و حتا پیگرد قانونی دارد. هرچند که، سابقۀ خاک سپاری درعرصۀ کاخ اَردشیر پیشینۀ دو سه دهه ای دارد، ولی باید دانست که همان زمان هم این کار ممنوع بوده و نگارنده به عنوان یک کُنشگر میراث فرهنگی و فردی دلسوز برای نخستین بار در کشور از اوایل دهۀ هشتاد خورشیدی تا کنون و همواره به این موضوع اعتراض کرده و در گزارش های فراوانی در خبرگزاری ها و روزنامه ها، حفاظت از عرصۀ کاخ ساسانیان را به مدیران و مسوولان وقت میراث فرهنگی گوشزد کرده است. اما گویا گوش شنوایی وجود نداشته و همچنان ” در برهمان پاشنه می چرخد!”. از سویی، با ثبت جهانی یک محوطه یا اثر و بنا، موضوع حفاظت و پاسداری از آن جنبۀ جهانی پیدا کرده و از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. زیرا آن مجموعه یا بنا دیگر تنها از آنِ یک کشور نیست و به همۀ مردم جهان تعلق دارد. همچنین، ایران پس از ثبت جهانی کاخ اَردشیر در پروندۀ زنجیره ای ” منظر باستان شناسی ساسانی پارس” در تیرماه ۱۳۹۷ خورشیدی متعهد شده است با دادن زمینی جایگزین به مردم روستای آتشکده و جا به جایی گورستان از خاک سپاری های تازه پیشگیری کند. با این همه، خاک سپاری مردگان پس از ثبت جهانی در سال های ۱۳۹۷ و ۹۸ خورشیدی ادامه داشته و امسال نیز، چندین مورد خاک سپاری درعرصۀ میراث جهانی کاخ اَردشیر انجام شده است که در بازدید میدانی نگارنده که به تازگی انجام گرفته، بینندۀ این خاک سپاری ها بوده و در این گزارش تنها به چند نمونه از خاک سپاری های امسال بَسنده شده که نگاره های آن در پایان گزارش آمده است.

خاک سپاری مردگان به عَرصۀ کاخ اَردشیر آسیب می رساند

اما آنچه دارای اهمیت است و بسیار مایۀ دل نگرانی کُنش گران و دوست داران میراث فرهنگی شده، آن است که خاک سپاری ها و گود کردن زمین در عَرصۀ کاخ جهانی اَردشیر به لایه های باستان شناسانۀ محوطه آسیب های جدی می رساند و داده های فرهنگی – تاریخی احتمالی را نابود کرده و از میان می برد. همچنین به ساختار بُنیادین و تاریخی محوطه آسیب های برگشت ناپذیری وارد خواهد شد.

باید دانست که بر پایۀ قانون اساسی و ماده ۵۶۴ قانون مجازات اسلامی، هرگونه آسیب، نابودی، دَخل و تصرف در محدودۀ عرصه و حریم به شکل کَند و کاو، پِی کَنی، خاک برداری، شخم زنی، تسطیح، درخت کاری، ساخت و ساز، تخلیه و رهاسازی زباله و نخاله و مانند آن ممنوع بوده و پیگرد قانونی خواهد داشت. حال روشن نیست با وجود قانون های روشن و شفاف میراث فرهنگی که آشکارا هرگونه اقدامی را درعَرصه و حریم یادگارهای ملی ممنوع کرده و برای آن نیز، مجازات زندان از یک تا ده سال درنظر گرفته شده است، چگونه مدیران و مسوولان مربوطه پروانۀ (اجازه) خاک سپاری مردگان آن هم در یک میراث جهانی و عَرصۀ محوطه را می دهند و چشمان خود را بر روی چُنین دست اَندازی هایی (تعرضات) بسته اَند!؟

نیاز به یادآوری دوباره است که هرچند همان گونه که در بالا اشاره شده، خاک سپاری ها سابقۀ دو سه دهه ای دارد، ولی پس از تصویت حریم و عرصۀ کاخ اَردشیر باید از دنبالۀ خاک سپاری ها و هرگونه دست اَندازی دیگر پیشگیری شود. همچنین نمی توان گناه را تنها برگردن مردم روستای آتشکده اَنداخت. زیرا میراث فرهنگی و دیگر نهادهای شهری همانند فرمانداری، شهرداری و راه و شهرسازی و غیره در برابر میراث جهانی شهر مسوول بوده و باید زمینی جایگزین در برون از حریم کاخ اَردشیر و میراث جهانی فیروزآباد به مردم روستای آتشکده برای خاک سپاری مردگان داده و پس از آن، از دنبالۀ خاک سپاری ها پیشگیری کنند. موضوعی که مسوولان و مدیران میراث فرهنگی به ویژه معاونت وزارت میراث فرهنگی کشور در هنگام ثبت جهانی کاخ اَردشیر بر آن پافشاری (تاکید) کرده بود. ولی همچنان بینندۀ خاک سپاری بیش از دو سال و اَندی پس از ثبت جهانی میراث ساسانیان هستیم. از سویی، چشم اَنداز محوطه با خاک سپاری ها بسیار نابهنجار و زشت و زننده شده و شایسته و درخُور چُنین یادگار تاریخی و جهانی ایران نیست و مایۀ شرم و اَندوه فراوان است و دل دوست داران میراث فرهنگی را به درد آورده و آن ها را نسبت به آیندۀ یادگار ساسانیان به شدت نگران کرده است.

حال باید دید که پاسداشت و حفظ میراث جهانی برای مردم و شهر فیروزآباد مهم تر است یا خاک سپاری مردگان روستای آتشکده. همچنین باید چشم به راه بود و دید که تا چه هنگام بنا است مدیران و مسوولان فرهنگی شهر و به ویژه میراث فرهنگی چشم خود را بر روی این موضوع ببندند و چه زمانی قرار است از خواب زمستانی بیدار شوند.

منظر باستان شناسی ساسانی کاخ اَردشیر، خدشه دار شده است

یکی از جُستارهای مهم دربارۀ دشواری های کاخ ساسانی و جهانی شهر فیروزآباد، ماندگاری روستای آتشکده به دستور معاونت میراث فرهنگی کشور پیش از ثبت جهانی پروندۀ محورساسانی پارس یا همان منظر باستان شناسی ساسانی پارس (فارس) است. شوربختانه محمد حسن طالبیان با دادن فرمان ماندگاری روستای آتشکده در واقع، تیرخلاص را بر سر کاخ اَردشیر بابکان زده و دشواری های آن را دوچندان کرده است. برپایۀ اسناد موجود و نگاره ها (تصاویر) در اوایل دهۀ ۶۰ خورشیدی یعنی کمتر از چهل سال پیش، هیچ خانه ای در محدودۀ کاخ اَردشیر و پیرامون آن وجود نداشته است. ولی با بی تفاوتی و کم خردی مسوولان و مدیران شهری و روستایی و به ویژه میراث فرهنگی در دوره های گوناگون و به آرامی روستا پیشرفت می کند. اما با وجود فراهم سازی پروندۀ ثبت جهانی این اثر ارزشمند و یگانۀ ایران در یک دهۀ گذشته، ساخت و سازها در حریم درجه یک آن شتاب بسیار فراوانی می گیرد و به مرز نابهنجاری کنونی می رسد. تنها کافی است به نگاره ها و اسناد اواخر دهۀ هشتاد خورشیدی در این منطقه نگاه کرد که آن زمان تنها دو فروشگاه سوپرمارکت کوچک و یک خوراک خوری کوچک و شماری خانه در منطقه وجود داشته است که نگارنده کامل به یاد می آورد. اما شوربختانه در سایۀ بی توجهی و بی تفاوتی مسوولان اَمر در همین یک دهۀ گذشته و با آماده سازی پروندۀ ثبت جهانی کاخ اَردشیر، ساخت و سازها شتاب بسیار فراوانی به خود می گیرد و به حالت کنونی در می آید و همچنان بینندۀ ساخت و سازهای تازه ای بوده و هستیم.

باید دانست برپایۀ قانون و ضابطه های میراث فرهنگی و به ویژه سازمان جهانی یونسکو، از کف ایوان کاخ اَردشیر تا ده متری (از دید ارتفاع) چشم اَنداز آسمان آن، نباید هیچ گونه ساخت و سازی انجام شود. این در حالی است که حتا پس از ثبت جهانی کاخ اَردشیر و در دامان کوه، پروانۀ ساخت و ساز از سوی مدیریت میراث جهانی منظر باستان شناسی ساسانی فیروزآباد صادر شده است! از سویی، بنا بوده است ساخت و سازها متوقف شود و روستا به همین شیوه و شکل بماند. ولی در تازه ترین بازدید میدانی نگارنده، همچنان بینندۀ ساخت و سازهای تازه در روستا و حریم درجه یک یادگار ساسانیان هستیم.

هم اینک وضعیت چشم اَنداز و حریم درجه یک کاخ جهانی اَردشیر از هُشدار گذشته و بحرانی شده و به مرز خفگی رسیده است و صحنۀ زشت و زننده و نابهنجاری را رقم زده است. در واقع، می توان گفت که خانه ها و رستوران و کبابی ها و فروشگاه های موادخوراکی کاخ اَردشیر را بلعیده اَند. همچنین زمانی که در منطقه و پیرامون کاخ جهانی اَردشیربابکان راه می رویم و قدم می زنیم و تا رسیدن به یادگار ساسانیان، چیزی جز بوی کباب و زغال و قلیان و قهوه و دود که بسیار آزار دهنده است به مشام نمی رسد و آن چشم اَنداز فرهنگی که اصل موضوع برای هر اثر و بنای تاریخی مدنظر است نه تنها نادیده گرفته شده، بلکه خَدشه دار و نابود شده است. آلودگی های محیطی و صحنه های بسیار زشت، تنها اَرمغان و چشم اَنداز منطقه در حریم کاخ جهانی اَردشیر است.

اما پرسشی که به ذهن هر بیننده و دوست دار فرهنگ و تاریخی ایرانی می رسد، این است که معنای منظر باستان شناسی چیست؟ آیا چشم اَنداز یا همان واژۀ تازی منظر باستان شناسی که در اصل باید چشم اَنداز فرهنگی نام می گرفت و نه باستان شناسی، چیزی جز همین وضعیت نابهنجار و خفگی در حریم درجه یک میراث جهانی کاخ اَردشیر و ساخت و سازهای زشت و بد ریخت کنونی نیست؟ ….

باید پرسید آرمان مدیران و مسوولان میراث فرهنگی از آوردن نام منظر باستان شناسی ساسانی و تعریف آن چیست؟ و چرا در برابر نام و ارزش یک میراث جهانی کوتاه آمده و بی تفاوت هستند و به جای برطرف کردن دشواری های میراث جهانی کاخ اَردشیر در اَندیشۀ پاک کردن صورت مساله بوده و چشم خود را در برابر نابسامانی و دشواری های ریز و درشت یادگار ساسانیان بسته اند… تنها یادمان باشد که بی گمان آیندگان که صاحبان اصلی این سرزمین به شمار می آیند ما را نکوهش و داوری خواهند کرد. بی گمان نسل آینده همانند ما بی تفاوت نبوده و پرسش گران خوبی خواهند بود، نیاید روزی که در برابر آن ها شرمنده شویم.

نگارنده برای بررسی دشواری های کاخ جهانی اَردشیر فیروزآباد به ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان رفته و کارشناسان اَمر را از وضعیت پیش رو آگاه کرده است. همچنین دشواری های موجود را به آگاهی رییس حراست میراث فرهنگی استان رسانیده است. از سویی، چون میراث جهانی فیروزآباد مدیر جداگانه دارد و مدیران پایگاه های جهانی مسوولیت کامل محوطۀ زیر نظر خود را دارند، نگارنده کوشش فراوانی کرد تا بتواند با مدیر پایگاه جهانی فیروزآباد گفت و گو کند و یازده بار تا هنگام آماده سازی و ویرایش پایانی این گزارش به وی زنگ زده شد که شوربختانه پاسخ گوی ما نبودند! در پایان امیدوار هستیم که مسوولان و مدیران مربوطه به جای فرستادن جوابیه دربارۀ گزارش ها و پاک کردن صورت مساله (همانند آنچه که پیش از ثبت جهانی کاخ اَردشیر رخ داد و در تارنمای میراث آریا، روابط عمومی وزارت خانه میراث فرهنگی آمده بود) در اَندیشۀ برطرف کردن دشواری ها برآیند و بدانند که کُنش گران میراث فرهنگی و خبرنگاران دلسوزانه و برپایۀ خویشکاری (وظیفه) خود و مسوولیت اجتماعی دشواری ها را گوشزد کرده و به آگاهی آن ها می رسانند و انتظار دارند تا مدیران و مسوولان نیز، با پذیرش انتقادها و استقبال از آن، برای بهتر شدن شرایط موجود گام های اَرزنده ای را برداشته و اگر نیاز به همکاری رسانه ها بود از آن ها کمک بگیرند.

نگاره‌های زیر در یک روز نیمه بارانی و ابری در تاریخ ۲۸ آذرماه گرفته شده است، آن‌ها را ببینید :

میراث جهانی کاخ اردشیر ساسانی به گورستان مردگان روستا تبدیل شده و خطر حذف آن از یونسکو وجود دارد

خاکسپاری مردگان روستای آتشکده درعرصه کاخ جهانی اردشیر همچنان ادامه دارد و مسوولان از کنارآن به سادگی می گذرند

توسعه و ساخت و سازهای افسارگسیخته در حریم درجه یک کاخ اردشیر، چشم انداز میراث جهانی فیروزآباد را خدشه دار و یادگار جهانی را خفه کرده است

فردی که به تازگی و در اواخر آذرماه ۹۹ درگذشته و هنوز سنگ گور آن آماده نشده است

انتهای پیام