خداحافظی کوه خواجه با ثبت جهانی؛ کوه خواجه( اوشیدا) را جاده‌کشی نکنید!
مریم اطیابی
پیش‌تر جاده‌ای شوسه برای تجهیزات نظامی در مشهورترین و اسطوره‌ای‌ترین کوه سیستان کشیده شده که گردشگران از آن استفاده می‌کنند.
اکنون فعالان میراث فرهنگی از حضور ماشین‌آلات سنگین در پایین کوه خواجه خبر می‌دهند. آنها می‌گویند نماینده مجلس علاقه‌مند است راهی آسفالته به نوک کوه باز کند و در بالادست پارکینگی احداث و به اصطلاح راه دسترسی گردشگران باز شود.
این درحالی است که فعالان میراث فرهنگی و محیط زیست می‌گویند هیچ ضرورتی برای ایجاد این راه دسترسی و احداث پارکینگ وجود ندارد و مطالعات میراث فرهنگی، مرمت و معماری این محوطه به اتمام نرسیده است.
از سویی چون اطراف کوه خواجه دریاچه هامون قرار دارد و این دریاچه ذخیره‌گاه زیست کره است بنابراین خود کوه محل استقرار گیاهان و جانوران خاص هم هست.
علی مولایی فعال مدنی و میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان ضمن بیان این دغدغه‌ها خواستار توقف این اقدام است و می‌گوید: ما با کمبود جدی یگان حفاظت مواجهیم و دسترسی آسان منتج به تخریب آثار می‌شود.
قسمت اعظم سطح روی کوه را قبور سنگی پوشانده‌‌اند. و البته زیارتگاهی بنام «خواجه مهدی» که مورد احترام عموم است.
صادق علی نخعلی از فعالان میراث فرهنگی و محیط زیست و فرهنگی منطقه هم می‌گوید: مشکلات و راهکارهای کوه خواجه به صورت مکتوب ار سوی فعالان مطرح شده ما مخالف توسعه نیستم اما توسعه‌ای که باعث تخریب نشود.
او از طرح «سلامت» میراث فرهنگی در پایین کوه و احداث آبنما خبر می‌دهد که در واقع منتج به احداث جاده‌ای دور کوه شود نه نوک کوه که هم ظرفیت پذیرش گردشگر را داشته باشد هم آسیب به آثار باستانی به حداقل برسد.
او می‌گوید:کل مساحت روی کوه که می‌توان در اختیار خودرو گردشگران قرار داد حدود ۵۰ خودرو است.اگر پای گردشگر به نوک کوه باز شود باید فاتحه کوه خواجه و اثار طبیعی و تاریخی آن را بخوانیم.
میراث نباید تابع خواسته‌های نماینده باشد .او دنبال جذب رای است. من از مسئولان میراث شنیده‌ام که آنها حتی برنامه‌ای برای گردشگران پس از دسترسی به نوک کوه ندارند.
هامون خشک شده اکنون به جز معتادین و کوهنوردان و افراد هنجارشکن کسی بالای این کوه نمی‌رود .با این تعداد اندک گردشگر چه توجیه فرهنگی، گردشگری، میراثی برای احداث این جاده وجود دارد؟ به جز جلب رضایت نماینده و نگهداشت صندلی در میراث و راه و شهرسازی این طرح توجیهی ندارد. اصلا برای کسی مهم نیست چه بلایی سر آثار می‌آید. بالای کوه فقط اثر سیخ و سنگ و گاز پکنیکی دیده می‌شود.
در زمان اعیاد و تعطیلی نوروز و ایام پرآبی هم که گردشگر هست هیچ امکانات گردشگری وجود ندارد و مردم صرفا برای هواخوری و زیارت به کوه می‌روند.
اما راشد راهداری کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی پایگاه کوه خواجه از مستعد بودن این اثر برای ثبت جهانی سخن می‌گوید و می‌افزاید: به جز منظر فرهنگی، از ۱۰ آیتم ثبت جهانی کوه خواجه ، ۸ آیتم را کوه خواجه دارد.
اصالت اثر مهمترین فاکتور است و احداث جاده چه دور کوه چه به سمت نوک کوه اصالت اثر را از بین می‌رود. بنابراین بهترین کار سنگ‌فرش کردن جاده‌ای است که به سمت نوک کوه می‌رود. جدیدا اداره راه و شهرسازی قراردادی بسته است که این جاده آسفالت شود. آسفالت قرار است با یکسری ملاحظات میراثی انجام شود.
قرار شد در بالای کوه پارکینگی برای خودروها ایجاد شود و گردشگران پیاده به سمت آثار بروند. پل‌ها و دیواره‌های حفاظتی همه با طرح میراث فرهنگی جلو برود. اما همچنان مساله آسفالت حل نشده است.
همه تلاش میراث این است که به اصالت اثر و منظر آن خدشه‌ای وارد نشود. بحث اینجاست که عوامل مخل را می‌توان حذف کرد اما الویت کوه خواجه این جاده نیست و کارهای مهم‌تری وجود دارد.
علی بارانی کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی از دانشگاه تهران که در کوه خواجه کار‌کرده هم توضیح می‌دهد: من یکسال شبانه‌روز در کوه خواجه زندگی کردم.کوه خواجه جدا از بحث تخصصی احداث جاده و خطرات احتمالی که اثار را تهدید می‌کند، چون هیچ برنامه حفاظتی برایش تعریف نشده حتی امکان احداث یک سرویس بهداشتی برای گردشگر را ندارد چه برسد به جاده!
با کشیدن جاده مسیر هموارتر می‌شود و گردشگر بیشتری راهی کوه خواهد شد و آثار بیشتری تخریب می‌شود.
این جاده نه برای گردشگر احتمالا رضایت مسئولان احداث می‌شود.هر چند در مسیر جاده آثاری نیست اما در بالادست هست. به نظرم خودرو در همین جاده خاکی موجود تا بخش خانه شیطان و حتی بالاتر می‌رود و واقعا وقتی این همه کار بر زمین مانده هست هیچ‌نیازی به احداث چنین جاده‌ای نیست.
انتهای پیام
