دکتر نادری، لعن و توهین
محسن برهانی «عضو هیأت علمی دانشگاه تهران»
یکی از ریشه‌های خشونت کلامی و متعاقب آن خشونت خارجی، قضاوت و خشونت فکری است. اگر این قضاوت جنبه ایدئولوژیک و مذهبی پیدا کند با قضاوتی سختتر و خشن‌تر مواجه خواهیم شد. نگاه صفر و صدی به افراد هم ریشه‌های فرهنگی دارد و هم ریشه‌های مذهبی و چنین نگاهی قطعاً رواداری و تحمّل را برنمی‌تابد.
وفات دانشمند ایرانی جناب آقای فیروز نادری و واکنش برخی از متشرعین در لعن و هتک ایشان -صرفنظر از عقاید ایشان که خود جای بحث و بررسی دارد- بهانه‌ای است برای اندیشیدن در این خشونت فکری-کلامی و ریشه‌های آن. آیا این خشونت جزء ذاتیات شریعت و فقه است یا پاسخ منفی است و تربیت دینی رایج چنین خشونتی را تولید و توسعه می‌دهد و این خشونت ریشه در دین ندارد؟
این یادداشت کوتاه ظرفیت بررسی ادله طرفین را قطعاً ندارد اما دو رویکرد مختلف در این خصوص وجود دارد؛ رواداری و خشونت. هم‌اکنون عرف متشرعین در ایران به واسطه تربیت اشتباه دینی و پمپاژ نفرت در رسانه‌ها و جلسات مذهبی و تریبون‌های رسمی و نیز سکوت مبلغان مذهبی، به سمت خشونت کلامی-فکری سوق پیدا کرده است که اتفاقاً در منابع دینی این رویکرد مستندات ضعیفی دارد.
می‌توان اهل شریعت بود اما جای خدا ننشست و بهشت و جهنم را تقسیم ننمود. می‌توان مذهبی بود اما خود را حق مطلق ندانست و انسان‌ها را پری و دیو ندید. می‌توان مذهبی بود و بصورت طیفی به انسان‌ها نگریست و بین کارهای خوب و اقدامات غلط و شخصیت افراد تفکیک قائل شد.
بسیاری از لعن‌کنندگانی که نسبت به جناب نادری مرتکب بی‌ادبی شدند و نیز سایبری‌های مواجب‌بگیر، به احتمال زیاد بنیانگذار جمهوری اسلامی را قبول دارند. ایشان از استاد خود آیت‌الله شاه‌آبادی مطلبی را در کتاب چهل حدیث نقل می‌کند که برای همگان درس است:
شیخ جلیل ما، عارف کامل، شاه‌آبادی روحی فداه می‌فرمودند:
«تعییر به کافر نیز نکنید در قلب؛ شاید نور فطرتش او را هدایت کند و این تعییر و سرزنش، کار شما را منجر به سوءعاقبت کند.»
[البته] امر به معروف و نهی از منکر، غیر از تعییر قلبی است. بلکه می‌فرمودند:
«کفاری را که معلوم نیست با حال کفر از این عالم منتقل شدند لعن نکنید؛ شاید در حال رفتن، هدایت شده باشند و روحانیت آن‌ها مانع از ترقیات شما شود».
اگر در نکته فوق و معارفی مشابه آن کمی تأمل شود، سخاوتمندانه باب لعن و توهین را نمی‌گشاییم و خود را برتر از عالم و آدم نخواهیم دانست و متواضعانه نسبت به بندگان خدا و قرب و بعد ایشان نسبت به خداوند سخن خواهیم گفت و به قول جناب عطار نیشابوری:
کس نمی‌داند در این بحر عمیق
سنگریزه ارج دارد یا عقیق
انتهای پیام
