به نام مرمت دژ رشکان را سیمان‌کشی کردند
گزارش میدانی: مریم اطیابی ، سعید فتوحی
محو ردپای باستان‌شناسی و تاریخ در دژ رشکان با حضور در دژ رشکان در ری با صحنه‌ای عجیب مواجه شد. به نام مرمت پایین دست دژ را بازسازی کرده‌اند آن هم با لاشه سنگ و سیمان!!!
کدام شورای فنی، کدام ناظر، کدام مرمتگری چنین اقدامی را تایید کرده الله و اعلم!
در این زمینه با دو باستان‌شناس گفت و گو کردیم.خسرو پوربخشنده پیشکسوت باستان‌شناسی و از کاوشگران ری ضمن اعلام این که هنوز مرمت دژ رشکان را از نزدیک ندیده و برای پاسخگویی کامل نیاز به بازدید دارد، می‌گوید:از باستان‌شناسان صحبت‌های ناخوشایندی در این زمینه شنیدم.مرمت با بازسازی متفاوت است.حتی در پارک جلوی دژ هم حق ساخت و ساز ندارند. این دژ بسیار مهم و قلب ری باستان است. حتی از دیدگاه گردشگری هم بسیار مهم است. به نظرم مطالعات باستان‌شناسی و گردشگری این دژ در هنوز به پایان نرسیده است.
علی فرحانی عضو هیات علمی پژوهشکده باستان‌شناسی و از کاوشگران پیشین استان تهران هم درباره این که ایا چنین اجازه‌ای وجود دارد که دژی مانند رشکان را به نام مرمت بازسازی کرد؟ می‌گوید: اصلا چنین حقی وجود ندارد. در خصوص محوطه‌هایی همچون دژ رشکان و امثالهم حفظ وضع موجود برای ما مهم است نه این که آنها را بسازیم و تبدیل به یک سازه عجیب و غریب کنیم.
استفاده از مواد و مصالح مناسب و همگون و سپردن کار به اهل و متخصص آن هم مهم است.ابتدا باید مطالعه و آشیب‌شناسی کامل انجام شود، سپس طرح حفاظت تهیه و تایید و در نهایت به اهلش سپرده شود.
او تاکید می‌کند: تثبیت وضع موجود از این جهت مهم است که ما نمی‌دانیم ورای آنچه امروز می‌بینیم چه چیزی وجود داشته، نه مستنداتی داریم نه عکسی، نه طرحی و نه حتی عکسی از یک سیاح و سفرنویس قدیمی، بنابراین ما اصلا مجاز به بازسازی این گونه محوطه‌ها نیستیم. اساسا پس از کاوش‌ها وضع موجود را تثبیت می‌کنیم و در صورت لزوم یک پوشش مناسب بر روی آنها می‌زنیم تا از روند تخریب جلوگیری شود.
فرحانی یادآور می‌شود: برج خاموشان ری را هم با سیمان مثلا مرمت کردند.آنذهم در حالی که اصلا معلوم نیست متولیان امر مرمت چه کسانی هستند؟و در شورای فنی چه کسانی چنین اقدامی را تایید می‌کنند؟
وی در خصوص لزوم دریافت نظرات باستان‌شناسی در حین مرمت هم توضیح می‌دهد: پیش درآمد مرمت محوطه‌ها و بناها، مطالعات و کاوش‌های باستان‌شناسی است.بدون این اقدامات نمی‌توان به اجزا و عناصر سازه رسید.
همان پیگردی و ساماندهی هم باید با نظارت باستان‌شناسان انجام شود. آنها صلاحیت این را دارند هر آنچه را که کارگران در قالب خاک و نخاله بیرون می‌ریزند، بررسی و مطالعه کنند حتی خرده سفال‌ها هم در حوزه باستان‌شناسی مدرکی دال بر تاریخ و تکمیل مطالعات است.
او در پایان می‌گوید: مرمت بناهایی مانند دژ رشکان که نه تنها اثر فاخر ری و استان تهران که اثر شاخص ایران به شمار می‌رود، دل و جرات می‌خواهد، متخصصان درجه یک و شاخص عموما با چنین بناهایی دست به عصا برخورد می‌کنند.
‼️به گزارش میراث‌باشی، نام دژ رشکان برگرفته از اَرَشک بنیان‌گذار سلسله اشکانی است. این دژ مبین هسته نخستین ری و ساخته شده از سنگ و ساروج است. پایتخت بهاره اشکانیان و محل برگزاری جشن‌های نوروزی ساسانیان،پس از اسلام، در دوره دیلمیان، توسط فخرالدوله پسر رکن‌الدین دیلمی،بازسازی شده و به آن فخرآباد هم میگفتند.
بر فراز رشکان قلعه دیگری هم وجود داشته که برخی باستان‌شناسان آن را بقایای قلعه طَبَرَک می‌دانند که توسط طغرل سوم تخریب شده است. اما در دوره معاصر متاسفانه بقایای آن هم تماما به خورد کارخانه سیمان داده شده و از آن تنها تک برجی سنگی بر فراز کوه رشکان باقی مانده است.
دژ رشکان ۲۳۰۰ ساله، دیر زمانی است مورد بی‌مهری قرار گرفته است. نخستین بار اریک اشمیت باستان‌شناس آمریکایی که از سالهای ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ سرپرست هیات کاوش‌های ری بود در این محوطه مطالعاتی انجام داد.
پس از آن گمانه‌زنی‌هایی در سال ۶۲ توسط علی اصغر میرفتاح، یحیی کوثری و هوشنگ خزاعی در رشکان انجام شد.
در طول همه این سالها، تنها دو فصل کاوش در سالهای ۸۴ و ۸۶ توسط قدیر افروند در این محوطه انجام شده است.
پادشاهان اشکانی، ری یا بخشی از این شهر را که خود بنا کردند «آرساکیا» یا «آرساسیا» میگفتند. دژ رشکان بقایای ارگ حکومتی( کهن دژ) است که دور آن شارستان و رَبَض بوده است.شارستان محل زندگی مردم و ربض خارج از شهر بوده،اما بقایای شارستان هم با عبور اتوبان امام علی(ع) در سال ۹۱ با آثارش محو شد!
به گفته باستان‌شناسان شهر دوره ساسانی ری اینجا بوده و با عبور این اتوبان به دو پاره تقسیم شده است!
در زمان کاوش‌های اشمیت هم شهر تاریخی در دامنه دژ رشکان کشف و پس از کاوش، ترانشه‌ها دوباره پر شده که کشاورزان اکنون در دل شارستان و پیرامون آن مشغول کشت و ذرع هستند!
این سوی کوه هم سایه کارخانه سیمان بر سر دژ سنگینی می‌کند.خروارها زباله هم در زمین روبه‌روی دژ به چشم می‌خورد. همچنان که بقایای حضور معتادان که تا چندی پیش در خرابه‌های دژ سکنی گزیده بودند،قابل رویت است.
انتهای پیام
