ضرورت توجه به مفهوم «میراث صنعتی» در طرح بازآفرینی عرصه ی کوره های آجرپزی جنوب تهران

طرح بازآفرینی عرصه ی رها شده ی کوره های آجرپزی در منطقه ۱۹ شهر تهران، محلات دولت خواه، نعمت آباد و خلازیر، از جمله طرح های سازمان نوسازی شهر تهران است که از تیرماه۱۳۹۹ آغاز و بر اساس اطلاعات پروژه، منتشر شده در تارنمای رسمی سازمان نوسازی شهرداری تهران؛ www.nosazi.tehran.ir قرار بود در شهریور۱۴۰۰ به پایان می رسید.

در حالیکه در همان وبگاه، پیشرفت فیزیکی پروژه، هشتاد و پنج درصد قید گردیده، اما بازدید میدانی از محل پروژه که بیش از هفتصد هکتار مساحت دارد، گویای حجم بیشتری از کارهای باقی مانده از پروژه است.

قابل درک است بخشی از تاخیر، حتما به دلایل ناشی از شرایط پاندمی کرونا بوده و البته تاخیر مرسوم در تخصیص اعتبارات نیز قابل پیش بینی است، اما مقدار زیاد زمین های بایر و رها شده از پروژه، این احتمال را نیز در ذهن متبادر می کند که احتمالا زمانبندی اجرای پروژه، حتی با پیش بینی شرایط «فورس ماژور» تعریف شده در هر پروژه ای، چندان واقع بینانه‌ و کارشناسی شده نبوده است.
همچنین تا همین مقدار اجرا شده نیز نشانه یا نشانه هایی از توجه به مفهوم و مؤلفه های «میراث صنعتی» در این پروژه مشاهده نمی شود.

ضمن آرزوی موفقیت برای طراح و مجری یا مجریان پروژه، امید است ذکر چند مورد، به بازنگری در این موضوع منجر شود؛

میل ها(دودکش های آجری) کوره های آجرپزی سنتی، شاخص ترین نمادهای این فناوری بومی در جغرافیای ایران و مشخصا در این مورد آجر پزی سنتی در پایتخت، می توانند بصورت شاخص در پروژه دیده شده و با بررسی فنی، مرمت و بازآفرینی و خصوصا تدوین شناسنامه های معماری و معرفی مختصات سازه، با نصب تابلوهای معرفی و خصوصا نورپردازی برای دید و نمایش در شب، علاوه بر معرفی موزه ای فضای باز با رویکرد آموزشی، از بعد منظر و چشم انداز و زیبایی شناسی و هنری نیز مورد توجه قرار گیرند.

بازسازی، تجهیز مجدد و بازآفرینی حداقل یکی از مجموعه فضاها، دالان ها و راهروهای زیرزمینی یکی از کوره ها(با توجه به مهندسی خاک و رعایت اصول ایمنی) برای بازدید گردشگران، بازدیدکنندگان و شهروندان مراجعه کننده به این فضای سبز و مبلمان شهری آتی، علاوه بر اشتغال زایی و کارآفرینی در محل می تواند با همکاری دانشکده های معماری و موسسات علمی به پایلوت آموزشی دانشجویان رشته های معماری، مهندسی ساختمان، عمران، تاریخ و جغرافیا و مهندسی خاک، معدن و سایر رشته های مرتبط و همچنین تورهای دانش آموزی هنرستان ها منجر شود.

توجه به موضوع «تاریخ شفاهی» و ثبت و ضبط توضیحات، خاطرات و تجربیات مالکان، استادکاران و کارگران کوره های سنتی می تواند علاوه بر کمک به اجرای این بخش از پروژه، به «مدیریت دانش» در فناوری بومی ساخت «آجر» در تهران قدیم نیز منجر گردد.

تاثیرات زیست محیطی و تبعات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی وجود این کارگاه ها در منطقه از مقولات جذاب و در عین حال در حوزه محیط زیستی از جمله تجربه های فناوری است که برای بهبود محیط زیست می تواند مبنای تحلیل و‌تصمیم‌گیری در خصوص فعالیت های مشابه قرار گیرد.

چنانچه در تاریخ دفاع مقدس تهران در بخش «بمباران های هوایی» دشمن بعثی قید گردیده، میل های کوره های آجر پزی در مناطق جنوبی تهران از جمله منطقه مذکور و همچتین کوره های آجرپزی منطقه خیرآباد در نزدیکی پالایشگاه تهران، باعث شده بود این میل ها مورد هدف گیری هواپیماهای دشمن قرار گیرند.تهیه و تدوین اطلاعات تعداد حملات، میزان تخریب و مجروحین یا شهدای احتمالی بخش دیگری از اهمیت توجه به این نمادهای میراث صنعتی در جنوب پایتخت هستند.

امیداست با توجه بیشتر به موضوع آمایش سرزمین و پیوستارهای فرهنگی پروژه های عمرانی در تهران و‌سراسر کشور و مشخصا توجه به اهمیت مقوله «میراث صنعتی» در پروژه های تاریخی، شاهد استانداردسازی پروژه ها و بازخورد مناسب فرهنگی، تاریخی، میراثی، کارآفرینی و چشم‌انداز و‌ منظر چنین‌پروژه هایی باشیم.

اننهای پیام