حکمی که ثبت جهانی کاخ گلستان را تهدید می‌کند
انگار بی‌توجهی فقط برای آثاری که ثبت ملی شده‌اند، نیست. گاهی به آثاری که با زحمت به ثبت جهانی می‌رسند، هم رحم نمی‌شود. کاخ گلستان را با قول و قرار به ثبت جهانی رساندند اما همان قول‌ها نقض شده و با گذشت هفت سال از آخرین وعده‌ها، جایگاه جهانی این کاخ در خطر است.
در سلسله گزارش‌های گذشته به اهمیت حفظ و صیانت از میراث فرهنگی و همچنین آثار و بناهای تاریخی که مورد بی‌مهری متولیان قرار گرفته‌اند، تا جاییکه برخی از آن‌ها به ورطه نابودی کشیده شدند، اشاره کردیم. همانطور که گفته شد ایران با پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی از موارث فرهنگی غنی نیز بهره‌مند است و یکی از دغدغه‌های امروز نگهداری درست از این آثار است که مانند شناسنامه یک ملت و بیانگر فرهنگ و خاطرات گذشته ایران هستند.
در گزارش قبلی به مبحث حکم خروج از آثار ملی که از سوی دیوان عدالت اداری صادر می‌شود، اشاره کردیم و سرنوشت برخی از بناهایی که این حکم خروج را گرفته بودند، بررسی کردیم. «سرای دلگشا» یکی از آثار تاریخی بود که با این حکم به آغوش مرگ کشیده شد وجایگاه کاخ گلستان را به خطر انداخت.
به گزارش ایسنا، این سرای تاریخی که تهرانی‌های قدیمی، آن را با نام «سرای وزیر نظام» می‌شناختند، دست کم ۱۳۰ سال پیش در ضلع جنوبی خیابان ۱۵ خرداد روبه‌روی میدان ارک ساخته شد و با توجه به قدمتش، سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
اما از سال ۱۳۸۷ مالک بنا با هدف ساخت‌وساز درخواست تخریب سرای دلگشا را مطرح کرد که پس از مخالفت سازمان میراث فرهنگی و شهرداری منطقه ۱۲ تهران، مالک به دیوان عدالت اداری شکایت کرد و این دیوان نیز به خروج اثر از فهرست آثار ملی رأی داد. به‌دنبال آن، از حدود مهرماه ۸۹، تخریب تدریجی این سرا توسط مالک آغاز شد تا سرانجام دوم آذرماه سال ۸۹، مالک این سرای قاجاری پس از گرفتن حکم خروج آن از فهرست آثار ملی، کار تخریب و گودبرداری این سرای قاجاری را آغاز کرد.
مجوز «تخریب و نوسازی» برای «سرای دلگشا» در تاریخ ۸ / ۳ / ۸۹ توسط معاون وقت میراث فرهنگی استان تهران – قدیر افروند – صادر و در تاریخ ۲۲ / ۳ / ۸۹ توسط همان فرد تأیید نهایی شد. در زمان صدور این مجوز، «حمید بقایی» رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بود.
تا وقتی که حکم جلوگیری از تخریب به مالک برسد، همه‌چیز به‌جز ساختمان و سردر ورودی این سرا از بین رفته بود. با اینکه میراث فرهنگی به لزوم حفظ باقیمانده سرای دلگشا تاکید کرد اما اوایل اردیبهشت‌ماه ۹۰، ورودی سرای دلگشا نیز با بتون پوشانده شد و چند ماه بعد، حصاری آبی‌رنگ و چند کانکس مقابل طبقه دوم سرا که تنها بخش تاریخی این بنا بود، گذاشته شد تا بخش‌های باقی‌مانده‌ی «سرای دلگشا» از دید پنهان شوند و بعد از آن شیروانی این بنای قاجاری با کلنگ کارگران فرو ریخت و این بنا در نهم مهر ماه ۹۰سال به‌طور کامل تخریب شد.
تخریب این بنای قاجاری تنها یکی از بعدهای دردناک این ماجرا بود و بعد منفی دیگر آن تعرضی بود که در پی تخریب دلگشا به حریم و بافت تاریخی بازار تهران و کاخ گلستان وارد می‌شد. بعد از تخریب دلگشا قرار براین شد که مجتمعی تجاری به‌جای بیش از ۱۰۰ سال هویت و تاریخ این بخش از تهران ساخته شود.
حالا تخریب سرای دلگشا و عاقبت مبهم ساختمان تجاری جایگزین آن نگرانی‌ها را درباره بازار تهران و حریم کاخ گلستان بیشتر کرد. انگار دوباره قرار بود سرنوشت مدرسه تاریخی جعفری رقم بخورد، همان مدرسه تاریخی که با اندیشه سرمایه‌اندوزی، جانش را به پاساژ رضا بخشیدند.
مسعود علویان‌صدر-معاون وقت حفظ، احیا و ثبت آثار تاریخی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز در این باره می‌گوید: بحث تخریب سرای دلگشا از دو زاویه‌ی ثبت آن در فهرست آثار ملی و قرار گرفتن سرا در محدوده‌ی بافت تاریخی تهران قابل بررسی است. رویکردی که در بازار تهران اتفاق افتاد، متاسفانه ممکن است خطرات بسیار جبران‌ناپذیری را در بازار به دنبال داشته باشد. شورای فنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری این موضوع را کاملا جدی گرفته و اعلام کرده که این قضیه تنها به میراث فرهنگی مربوط نمی‌شود و باید یک تدبیر ملی از سیستم‌های قضایی، شهری و مدیریت شهری در این‌گونه موارد لحاظ شود.
ماجرای تعرض به حریم سلطان از کجا شروع شد؟
زمانی که مالک سرای دلگشا آن را تخریب کرد، مجوز ساخت مجتمع تجاری‌اش را از کمیسیون ماده ۵ گرفت و در این کمیسیون ارتفاع مجاز برای مجتمع تجاری ۵ /۱۰ متر ذکر شده بود؛ چرا که سرای دلگشا در حریم کاخ جهانی گلستان قرار داشت و شرط یونسکو برای ثبت جهانی کاخ گلستان حفظ حریم بصری آن بود. ولی انگار او به یک مجتمع تجاری ۱۰ متری راضی نبود و در سال ۹۲ با شکایت به دیوان عدالت اداری، قصد داشت ساختمان تجاری‌اش را تا ارتفاع ۲۷ متر بالا ببرد. دیوان عدالت اداری نیز با لغو رأی کمیسیون ماده‌ی ۵، اجازه‌ی این کار را به مالک داد. این رای یک تیر خلاص برای کاخ گلستان بود؛ چراکه قانون یونسکو با ساخت یک مجتمع ۲۷ متری در حریم کاخ گلستان نقض می شد.
درپی این تصمیم، در مهرماه ۹۲ شهرداری تهران و اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران هر کدام در درخواست‌هایی جداگانه، خواستار تجدید نظر در حکم دیوان عدالت اداری شدند.
اما دو ماهی از این درخواست‌ها می‌گذشت و همچنان مجوز مجتمع ۲۷متری سرجای خودش بود، بر همین اساس ایسنا موضوع را از کیانوش تکلو- مدیر امور حقوقی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران پیگیری می‌کند.
او در این باره به ایسنا می‌گوید: شهرداری درخواست خود را به شعبه‌ی یک تجدید نظر داده و اداره کل میراث فرهنگی استان تهران درخواستش را به شعبه‌ی سه تجدید نظر ارائه کرده است؛ اما چون منشأ هر دو دعوا یک موضوع است، باید دو پرونده در یک شعبه تجمیع شوند تا دادگاه به آن رسیدگی کند.
انگار تجمیع دو درخواست زمان زیادی می‌خواست و تای دی ماه نیز خبری از تشکیل دادگاه تجدید نظر نشد و پیمانکار این مجتمع تجاری با سرعت این مجتمع تجاری را بالا می‌برد.
بالا بردن مجتمع تجاری تا ارتفاع ۲۷ متر موجب به خطر انداختن جایگاه کاخ گلستان در یونسکو بود اما انگار این موضوع آن‌قدرها هم مهم نبود و اتفاقا تنها موضوع قابل اهمیت رشد سریع‌تر قد این دیلاق تجاری بود.
کار بیشتری برای حریم کاخ گلستان از دست‌مان برنمی‌آید
این بار محمدعلی نجفی- رییس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ایسنا می‌گوید: بیشتر از آن چیزی که تا کنون برای سرای دلگشا و سرای افشار واقع در حریم کاخ جهانی گلستان انجام داده‌ایم، از عهده‌مان برنمی‌آید. چشم‌مان به تصمیم دیوان عدالت اداری است، چون این ساخت‌وساز بعد از حکم دیوان عدالت اداری انجام شده است. ما با گروهی از قضات دیوان عدالت اداری صحبت کرده و به آن‌ها وضعیت کاخ گلستان را توضیح داده‌ایم. در این زمینه حتی با رییس دیوان عدالت اداری هم صحبت کرده‌ایم و چند نامه برای قضات دیوان و دیگر بخش‌های قوه‌ی قضاییه نوشته‌ایم. امیدواریم آن‌ها در این تصمیم تجدیدنظر کنند. در مواردی که حکم دادگاه یا دیوان عدالت اداری وجود دارد، کاری از دست‌مان برنمی‌آید به‌جز اینکه نسبت به موضوع برای مسوولان دیوان عدالت اداری روشنگری کنیم که ما این کار را انجام داده‌ایم.
در همان روز در صبحانه کاری مدیران میراث فرهنگی، کیانوش تکلو – مدیر دفتر حقوقی و املاک اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران – در سخنانی بر این موضوع تأکید می‌کند که هر روز برای پیگیری پرونده‌ی ساخت‌وساز در حریم کاخ گلستان به دادگاه تجدید نظر دیوان عدالت اداری می‌رود و بعد از آن، در دفتر کارش حاضر می‌شود.
تا جاییکه احمد حکیمی‌پور عضو شورای شهر تهران اسفند ۹۲ در یکی از جلسات این شورا در تذکری با تاکید بر حفظ حریم کاخ گلستان، می‌گوید: سازمان یونسکو به شرطی ثبت جهانی کاخ گلستان را پذیرفته است که حریم اطراف این مجموعه حفظ شود. اما در حال حاضر متاسفانه شاهد تخریب سرای دلگشا در اطراف این مجموعه و ساخت برج ۲۴ طبقه‌ای به جای آن هستیم. سازمان میراث فرهنگی متاسفانه این موضوع را از طریق دیوان عدالت اداری پیگیری نکرده و شرایط بسیار بدی در اطراف این مجموعه به وجود آمده است. بنابراین انتظار دارم شورای شهر تهران این موضوع را با جدیت پیگیری کند و نتیجه آن را در قالب گزارشی ارائه کند.
در ادامه این جلسه احمد مسجدجامعی – رئیس شورای شهر تهران با تائید حرف‌های حکیمی‌پور و تاکید بر تذکری که مطرح کرد، بیان می‌کند: قطعا این موضوع از طریق کمیسیون‌های شهرسازی و معماری پیگیری خواهد شد.
دادخواهی حریم گلستان در حالی ادامه داشت که مالک سرای دلگشا به کار خود مشغول بود و هر روز آجر روی آجر می‌گذاشتند تا به طعم ارتفاع ۲۷ متری مجتمع تجاری خود برسد و پرونده سرای دلگشا با رای اعتراضی میراث فرهنگی در دیوان عدالت کشوری در نوبت رسیدگی بود.
در فروردین ۹۳ ارتفاع برج به ۱۳ متر رسید و زنگ هشدارها بیشتر به صدا درآمد. جایگاه گلستان در یونسکو به لغزش افتاده بود چرا که ایران برای رسیدن گلستان به این جایگاه به کارشناسان یونسکو قول داده بود حریم گلستان حفظ شود و ارتفاع بناهای در حال ساخت اطراف آن به ۱۰/۵ متر بیشتر نرسد.
معاون میراث فرهنگی درباره‌ی وضعیت سرای دلگشا در تهران در فروردین ۹۳ می‌گوید: من تقریبا به هرجایی که می‌توانستم سر زدم؛ از شورای عالی معماری و شهرسازی گرفته تا کمیسیون ماده‌ی ۵ و مجلس شورای اسلامی، اکنون موضوع، کاخ گلستان یا شهرداری نیست، بلکه بحث بر سر حق‌الناس است؛ اگر در موضوع سرای دلگشا، شرایطی مانند برج جهان‌نما در اصفهان تکرار شود با مشکلات بیشتری مواجه می‌شویم.
او که پرونده‌ی ثبت جهانی کاخ گلستان را تدوین کرده است، بیان می کند: زمانی که این پرونده نوشته می‌شد، ایکوموس از اقداماتی که در سرای دلگشا انجام می‌شد، ایراد گرفت. آن زمان من به‌عنوان یک کارشناس به کمیسیون ماده‌ی ۵ رفتم و توضیح دادم که اگر می‌خواهید کاخ گلستان ثبت جهانی نشود، خودتان به مردم بگویید؛ اما آن‌ها صورت‌جلسه‌ای را امضا کردند و موافقت خود را با تهیه‌ی پرونده‌ی ثبت جهانی کاخ گلستان اعلام کردند. در همان جلسه، صورت‌جلسه‌ی یادشده به زبان انگلیسی نیز تنظیم و پس از گرفتن امضای اعضا، به‌عنوان یک سند به یونسکو تحویل داده شد. اکنون وضعیت ساخت‌وساز در سرای دلگشا مانند گذشته است و در حریم کاخ آمده، اما از این به بعد، اگر طبقه‌ای روی طبقات در حال ساخت سرای دلگشا اضافه شود، خطرناک است. همه مطمئن باشند که رییس شورای شهر، شهردار تهران و شورای عالی معماری و شهرسازی پشت ما هستند.
از نظر متولیان میراث فرهنگی نمی‌شد دست روی دست گذاشت و منتظر دادگاه تجدید نظر ماند، در همان روزها (۵ اردیبهشت ۹۳) مسعود سلطانی‌فر – رییس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در نامه‌ای به محمدباقر قالیباف – شهردار تهران – با تشریح وضعیت ساخت و ساز در سرای دلگشا، توقف عملیات اجرایی سرای دلگشا را خواستار می‌شود.
ارسال پرونده «دلگشا» به دادگاه تجدیدنظر تا بازدید دبیرکل یونسکو از کاخ گلستان
دو روز بعد (۷ اردیبهشت۹۳) حجت‌الاسلام و المسلمین منتظری- رییس دیوان عدالت اداری خبر داد که پرونده سرای دلگشا به تجدیدنظر ارسال شده است.
در روزهایی که نفس‌های گلستان برای حفظ جایگاه خود در یونسکو به شمارش افتاده بود، دبیرکل یونسکو به بازدید آن رفت.
پروین ثقهالاسلام رییس کاخ گلستان درباره این بازدید توضیح می‌دهد: به‌دلیل تاریک بودن هوا در زمان بازدید دبیرکل یونسکو، او ساخت‌وساز در محل سرای دلگشا (واقع در حریم درجه‌ی یک کاخ گلستان) را ندید، قاعدتا معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری – محمدحسن طالبیان – با او در این‌باره صحبت می‌کند. همچنین با حضور فضای باز کاخ به وجد آمد؛ اما با دیدن ساختمان دادگستری که پشت کاخ اصلی قرار دارد، از وجود این ساختمان و از بین رفتن حریم منظری کاخ، اظهار ناراحتی کرد.
مجتمع تجاری یک طبقه بیشتر از حد مجاز بالا رفته بود و کاخ گلستان یک قدم به خروج از یونسکو نزدیک‌تر شده بود. اگر کاخ گلستان از فهرست جهانی یونسکو خط می‌خورد، مشکلی بزرگ‌تر برای ثبت دیگر آثار تهران در یونسکو به وجود می‌آمد.
بر همین اساس محمدحسن طالبیان – معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری (۲۷ اردیبهشت ۹۳) به ایسنا می‌گوید: مجتمع تجاری در حریم کاخ گلستان متأسفانه یک طبقه بیشتر از حد مجاز ارتفاع دارد و باید این مشکل هرچه زودتر حل شود.
سرانجام علی اکبر بختیاری – مدیرکل حوزه ریاست و روابط عمومی دیوان عدالت اداری از رسیدگی به پرونده سرای دلگشا در یکی از شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری در روز ۳۰ اردیبهشت ۹۳ به ایسنا خبر می‌دهد.
سپس بخیتاری در ۳۱ اردبیهشت ۹۳ از جزئیات رسیدگی به پرونده سرای دلگشا به ایسنا می‌گوید: رسیدگی به پرونده سرای دلگشا به اتمام رسید و طرفین پرونده که شهرداری، سازمان میراث فرهنگی و شاکی بود در این جلسه حضور داشتند و اظهارات نمایندگان آن‌ها استماع شد و ظرف مدت یک هفته رای مربوط به این پرونده صادر می‌شود.
در تاریخ پنج خرداد ۹۳ در پی درخواست مسعود سلطانی‌فر رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از دادستان عمومی و انقلاب تهران مبنی بر توقف عملیات ساخت‌وساز مجتمع تجاری سرای وزیر نظام (سرای دلگشا) در عرصه تاریخی تهران و حریم درجه یک مجموعه تاریخی کاخ گلستان، دستور توقف این پروژه از سوی بازپرس شعبه ۲ دادسرای فرهنگ و رسانه (کارکنان دولت) صادر شد.
در روز ۱۱خرداد ۹۳ رای پرونده سرای دلگشا صادر شد، رای به نفع کاخ گلستان بود و حالا زمان آن رسیده بود که یک نفس راحت بکشد.
مدیرکل حوزه ریاست دیوان عدالت اداری در این باره اعلام می‌کند: رای صادره از شعبه تجدیدنظر قطعی است و تخریب و نوسازی سرای دلگشا با رعایت مصوبه کمیسیون مذکور و رعایت ارتفاع ۱۰/۵ متر مجاز اقدام است.
حالا باید برای حفظ حریم کاخ گلستان و رعایت مصوبه کمیسیون ماده ۵، یک و نیم طبقه‌ای که اضافه بر ارتفاع مجاز ساخته شده بود، تخریب می‌شد.
اما روزها می‌گذشتند و این ارتفاع از حد گذشته سرجای خود مانده بود تا بار دیگر احمد حکیمی‌پور رییس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران در یکی از جلسات شورای شهر تهران در تاریخ ۱۸ آبان سال ۹۵ به این موضوع اعتراض می‌کند و می‌گوید: کاخ گلستان تنها اثر پایتخت است که ثبت جهانی شده اما متاسفانه فعالیت سرای دلگشا در حریم این اثر ثبتی و عدم رعایت ارتفاع قطعا موجب برخورد قهری یونسکو خواهد شد.
در همین راستا، ایسنا در تاریخ یکم آذرماه سال ۹۵ با متولیان میراث فرهنگی و مسئولان مربوط به این امر گفت‌وگو می‌کند.
محمدحسن طالبیان- معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این باره به ایسنا می‌گوید: باید درباره‌ی سرای دلگشا بر اساس ضوابط حریم میراث جهانی کارها انجام شود، چون موضوع ملی است. بارها به شهرداری و دادگاه اعلام شده که رعایت ضوابط حریم کاخ گلستان تعهد دولت و کشور است. ارتفاع مجمتمع مذکور در حریم کاخ گلستان درست مشابه ضوابط یونسکو در کمیسیون ماده ۵ تصویب شده است و باید ارتفاع غیر مجاز آن کوتاه شود، اما به طول انجامیدن این اقدام تا امروز به دلیل فرایند قضایی بوده است، هرچند لازم است شهرداری تلاش بیشتری برای انجام کار داشته باشد.
پیروز حناچی شهردار وقت تهران در پاسخ به این پرسش ایسنا که چرا در طول چند سال گذشته یکی دو طبقه باقیمانده کوتاه نشدند، به این پاسخ بسنده می‌کند که «خوشبختانه دیوان عدالت دیگر مانند سابق رای را به نفع مالک نمی‌دهد و در آرای خود تجدید نظر کرده است، درست مانند همین بحث که مجوزِ نخست برای سرای دلگشا یک برج ۱۵ طبقه بود، اما حالاخوشبختانه این ساخت‌وساز در ۵ طبقه متوقف شده است. مالک کنونی دلگشا در دیوان عدالت اداری در حال انجام پیگیری‌های حقوقی است و پرونده‌ی این اتفاق در دیوان عدالت اداری مفتوح است.»
حناچی اما به این نکته نیز تاکید می‌کند: به دیوان عدالت اداری گفته‌ایم، در بحث کاهش ارتفاعِ مجتمع تجاری در حال ساخت به جای سرای دلگشا، با میراث فرهنگی طرف نیستیم، چون اتفاق رخ داده، تعهد دولت ایران به کنوانسیون میراث جهانی است که باید این ضوابط را رعایت کند و رعایت نکردن آن به معنای در معرض خطر قرار گرفتن کاخ جهانی گلستان است.
فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی نیز در این زمینه به ایسنا تاکید می‌کند: براساس پرونده‌ی کاخ گلستان در یونسکو، ارتفاع مجاز برای این ساخت‌وساز تا ۱۲ متر است. در شرایط کنونیِ کاخ گلستان، این یک اصل کلی است که مجتمع تجاری دلگشا در مقابل نخستین و تنها بنای جهانی پایتخت باید کوتاه شود، در غیر این صورت خطر خروج از ثبت برای این اثر وجود دارد.
به نظر می‌رسید فرصت کاخ گلستان برای حفظ جایگاهش در یونسکو رو به پایان بود و تلاش‌ها برای حفظ این جایگاه کافی نبودند اما این فقط گلستان نبود که جایگاه جهانی خود را از دست می‌داد این زیرسوال بردن تعهدات ایران در حفظ آثار جهانی خود بود.
دو سال دیگر هم گذشت اما هنوز مجتمع تجاری دلگشا مقابل کاخ گلستان کوتاه نیامده بود و با سماجت بر بر سر جایش ایستاده بود. اهمیت جهانی ماندن کاخ گلستان برای مالک این مجتمع آن‌قدر بی اهمیت بود که در این سال‌ها فقط کار خود را می‌کرد.
اما دلاور بزرگ‌نیا مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران ۲۸ خرداد سال ۹۷ در مقابل این جمله که «سرای دلگشا برخلاف همه صحبت‌ها و پیگیری‌ها هنوز تعدیل نشده و کار در کارگاه آن ادامه دارد»، با تعجب می‌گوید: آخرین مکاتبه ما پافشاری بر تعدیل بخش عقبی برج بود که باید در مقابل کاخ جهانی گلستان کوتاه بیاید.
او در مقابل این جمله که چرا براساس قوانین میراثی فرهنگی در مقابل این ساخت‌و ساز نمی‌توانیم پروژه را تا زمانی که بخش مورد نظر تعدیل نشود، متوقف کنیم، با لبخند اظهار می‌کند: اگر بولدوزر را برای کار راه بیندازند، میراث فرهنگی جلو آن می‌خوابد.
از روزی که رای دادگاه تجدید نظر به نفع کاخ گلستان و مبنی بر کوتاه آمدن مجتمع تجاری دلگشا صادر شد، هفت سال است که می‌گذرد اما هنوز کسی سراغ نیم‌طبقه آخرِ سرای قاجاری تخریب‌شده‌ای که سال ها دادِ رسانه‌ها را درآورد، نرفته است. بدون هیچ توجهی، مالک تا امروز با موفقیت طرح خود را جلو برده و هنوز قدم نهایی برای رضایتِ ارزیابان یونسکو و حفظِ عرصه و حریم جهانی کاخ برداشته نشده است.
مقصر فقط «دلگشا» نبود
در میان همین سروصداها بود که سال ۹۷ بار دیگر خبر رسید این‌بار عرصه و حریم کاخ جهانی گلستان را یک چلوکبابی به خطر انداخته، خطری در ضلع شرقی کاخ که نه فقط گودبرداری زیرِ زمینش بلکه ارتفاع غیرمجازی که در صورت احداث شدن مجتمع روی بخشی از فضای کاخ سایه می‌انداخت و جهانی ماندن گلستان را با اما و اگرهای زیادی همراه می‌کرد.
و نه فقط همین تعرض که حرف و نقل‌ها هم زیاد بودند؛ از همان اوایل سال ۱۳۹۷ که یک بار حرف از تخریب سرای سیگارچی بود و یک بار نُقل محافل تخریب انبار بانک تجارت در نبش بن‌بست تکیه‌دولت در حریم درجه یک کاخ گلستان بود و بعد از چند روز هم که مجوزی از سال ۱۳۹۵ برای تخریب بنای نه چندان قدیمی یک مغازه کبابی در عرصه کاخ گلستان و حتی در درصدی از زمین‌ِ این محوطه جهانی رو شد.
انتهای پیام
