سنگ نگاره هایِ «بَرم دِلک»، هر روز بدتر از دیروز!

به گزارش اشکان نیوز ، سنگ نگاره های ساسانیِ «بَرم دلکِ» شیراز، هم چنان روزگار دشوار و سختی را پشت سر می گذارند. گذشت زمان، عوامل طبیعی همانند باران، باد و آفتاب و تغییر درجۀ هوا در شب و روز و رِخنۀ عوامل بیولوژیکی (گُل سنگ ها) و بدتر از همه، دست اَندازی های انسانی که هیچ رحمی به یادگارهای ساسانیان نکرده و آسیب های برگشت ناپذیری را برجای گذاشته است، تنها بخشی از غم نامۀ نانوشتۀ نشانه های هویتی مردم شیراز است.

در دهه های گذشته، یادگارهای ساسانیان هدف تیراَندازی برخی از بومیان منطقه و روستاهای پیرامون آن قرار گرفته بوده که هنوز هم نشانه های این نابخردی ها پابرجا است و می توان از نزدیک آن ها را دید. خَراش با اَشیای نوک تیز و یادگاری نویسی ها با رنگ و خط خطی بر روی سنگ نگاره ها در چندین سال گذشته، از دیگر دشواری های سنگ نگاره های ساسانی «برم دلک» است. همچنین دو سال پیش سودجویان اَموال تاریخی و فرهنگی و فرومایگان نابخرد به بهانه های گوناگون و پوچ یافتن گنج خیالی، بخشی از بالای سر نگارکَندها (نقش برجسته ها) و در سمت چپ و کنار چهرۀ بهرام دوم را شکسته و آسیبی جدی به یادگارهای ساسانیان وارد کرده و داغی بر دل دوست داران میراث فرهنگی و تاریخ ایرانی نشاندند. هرچند که، نگارنده همان زمان با رفتن به سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وقت، این رُخداد ناگوار را گزارش کرده و خواستار توجه بیش تر مدیران و سرپرستان میراث فرهنگی شده بود.

اما داستان پُرغصۀ یادگارهای ساسانیان در همین جا به پایان نمی رسد. پدیداری کانی (معدن) شِن و ماسه در بالای کوه و در واقع، در حریم کوهی و چشم اَنداز(منظر) محوطۀ تاریخی و طبیعی «بَرم دلک» و اِنفجارهای هر روزه در معدن، لرزه بر اَندام بی دفاع پادشاهان ساسانی می اَندازد و آن ها شب ها خواب آشفتۀ مرگ را می بینند.

همین بهار امسال بود که نگارنده در بازدید میدانی از سنگ نگاره های ساسانی و بررسی نگاره های (عکس ها) قدیمی تر، متوجه شکستگی بخشی از زیر دست چهرۀ شهبانوی ساسانی بر اثر لرزش های پی در پِی که حاصل اِنفجارها بوده است، شده و آن را نیز گزارش کرده و به آگاهی مدیران و سرپرستان ادارۀ کل میراث فرهنگی رسانید. با این همه، تنها راه پیشگیری از این دشواری و تکرار داستان، تعطیلی هرچه زودتر کانی شن و ماسه است. یادمان باشد که کوتاهی و بی تفاوتی در این زمینه، سبب رُخدادی ناگوار و فاجعه آمیز خواهد شد و آسیب های برگشت ناپذیر بدتری را برجای خواهد گذاشت. پس بهتر است از بروز فاجعه، پیش از رُخ دادن آن پیشگیری کرد.

حفاری های غیرمجاز پیرامون سنگ نگاره های «بَرم دِلک»

در چندین سال گذشته، در پیرامون یادگارهای ساسانیان بینندۀ کَند و کاوهای (حفاری ها) غیرمجاز سودجویان اَموال تاریخی و فرهنگی به بهانه های خیال اَنگیز و پوچ یافتن گنج بوده ایم. در سمت چپ سنگ نگاره های «برم دلک» و در نزدیکی و بالای کوه، چند سال پیش، دو کَند و کاو غیرمجاز درکنار هم و در یک راستا انجام گرفته بود. هم اینک و در تازه ترین این دست اَندازی ها و کَند و کاوهای غیرمجاز، نابخردان فرومایه، یکی از کَند و کاوهای غیرمجاز سال های گذشته را به بهانۀ پوچ یافتن گنج، گودتر و ژرف تر کرده و خاک های آن را به بیرون ریخته اند. همچنین و بدتر از آن، سودجویان در نزدیکی دو گودال پیشین و به تازگی بخش دیگری از کوه را کَنده و گود کرده و سنگ های کوه را در پیرامون آن ریخته اند. باید دانست که در بازدید میدانی یک ماه پیش نگارنده از محوطۀ «برم دلک» این کَند و کاو غیرمجاز وجود نداشت و از خاک تازه و سنگ های شکستۀ کوه، می توان دریافت که این کَند و کاو به تازگی انجام گرفته است. از سویی، در بررسی و پایش میدانی نگارنده در بالای کوه و در نزدیکی کانی شن و ماسه، دیوارۀ سنگ چین دفاعی ساسانی وجود دارد که سوداگران فرومایه به آن نیز، رحمی نکرده و میان دیوارۀ ساسانی را کَنده و گودال بزرگی پدید آورده اند و آسیب های برگشت ناپذیری را بر پیکرۀ یادگارهای ساسانیان وارد کرده اند.

آن چه مایۀ شگفتی و دردآورتر بوده، این است که، درست در پشت کوهی که سنگ نگاره های ساسانی تراشیده شده است و در بخش پایینی کوه یک گودال تازه و در واقع، کَند و کاو غیرمجاز از سوی افراد نابخرد و فرومایه انجام گرفته که زنگ خطری برای یادگارهای ساسانیان به شمار می آید. از همین روی، نیاز است تا یگان حفاظت میراث فرهنگی، سرکشی های روزانه ای را دست کم به مدت یک ماه در این منطقه انجام دهد که بی گمان تاثیرگذار بوده و سرنخ های تازه ای به دست خواهد آورد.

آسیب های جدی سنگ نگاره های «برم دلک» و نیاز فوری به مرمت و حفاظت

یکی از دشواری های مهم سنگ نگاره های ساسانیِ «برم دلک»، ترک و شکاف و شکستگی هایی است که بر اثر گذشت زمان و عوامل انسانی در درازای سده ها و به ویژه دهه های گذشته پدید آمده است و به یکی از چالش های بزرگ پیش روی یادگارهای ساسانیان در چندین سال گذشته تبدیل شده است. باستان شناسان و کُنشگران میراث فرهنگی همواره خواستار حفاظت و مرمت اصولی و هر چه زودتر سنگ نگاره های محوطۀ باستانی «برم دلک» هستند. آنان می گویند با نگرش به آسیب های انسانی در چندین سال گذشته و شکستگی های پدیدار شده بر روی پیکرۀ پادشاهان ساسانی و ویرانی (تخریب) روزاَفزون آن ها بر اثر عوامل طبیعی و محیطی، باید هرچه زودتر ادارۀ کل میراث فرهنگی استان دست به کار حفاظت و مرمت سنگ نگاره ها بر پایۀ مبانی منشورهای حفاظتی و مرمتی شود. زیرا هرچه دیرتر میراث فرهنگی به موضوع مرمت و حفاظت سنگ نگاره های «برم دلک» ورود کند، بی گمان بینندۀ آسیب های بیش تری خواهیم بود و یادگارهای ساسانیان در خطر جدی تری قرار خواهند گرفت. از سویی، میراث فرهنگی به اَنگیزۀ کمبود بودجه و گرفتاری های فراوان اداری، دست بر روی دست گذاشته و این یادگارهای ارزشمند را که نشانه های هویتی و شناسنامۀ بالَندۀ مردم شیراز به شمار می آید را به حال خود رها کرده است.

همچنین اگر به نگاره های پنجاه سال پیش «لویی واندِن بِرگ» و پیش از آن « اِرنِست هِرتسفِلد» نگاهی بیندازیم و با وضعیت امروز سنگ نگاره ها بسنجیم، بی گمان به عمق فاجعه و آسیب های جدی و بی شمار یادگارهای ساسانیان در این مدت کوتاه، پِی خواهیم برد.

نرده کشی گِرداگرد سنگ نگاره های «برم دلک» از سوی میراث فرهنگی

یکی از گام های ارزنده ای که همواره خواست کُنشگران میراث فرهنگی شیراز در چندین سال گذشته بوده است و ادارۀ کل میراث فرهنگی استان به تازگی انجام داده و شایستۀ سپاس گذاری است، نرده کشی یا همان دیوارچینی گِرداگرد سنگ نگاره های «برم دلک» است که از چرای گوسپَندان و ریختن زباله و پسمانده های ساختمانی در کنار یادگارهای ساسانیان پیشگیری می کند و یک گام برای حفاظت و پاسداری بهتر یادمان ملی به شمار می آید. اما باید دانست که نرده کشی تنها یکی از راه های پیشگیری از آسیب های انسانی و حفاظت بهتر است و همان گونه که در بالا آورده شد، وضعیت سنگ نگاره های «برم دلک» به گونه ای است که باید هرچه زودتر، مورد مرمت و حفاظت اصولی قرار گیرد.

دشواری های سنگ نگاره های «برم دلک» بی شمار است و در این جا نمی گنجد و نگارنده تنها گوشه ای از آن ها را آورده است.

نگارنده در سه گزارش کامل به موضوع، زیست بوم و خشکیدن چشمۀ «برم دلک»، آسیب های پدیدار شده از کانی شن و ماسه و وضعیت سنگ نگاره های ساسانی پرداخته است و امید آن می رود که سرپرستان و مدیران میراث فرهنگی و دیگر نهادهای مسوول، به آن توجه داشته و پیگیر موارد مطرح شده، باشند. یادمان باشد که در برابر آیندگان همگی مسوول هستیم و روزی تاریخ ما را داوری خواهد کرد. پس نیاید روزی که خدای ناکرده، شرمندۀ تاریخ و فرزندان مان باشیم.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، محوطۀ تاریخی، فرهنگی و طبیعی «بَرم دِلک» در ۷ کیلومتری جنوب خاوری (شرقی) شیراز جای گرفته و در برگیرندۀ سه سنگ نگاره از پادشاهان ساسانی است و با شمارۀ ۷۱ در تاریخ ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ خورشیدی به ثبت ملی رسیده است.

نگاره های زیر را که به تازگی گرفته شده است، ببینید :

شکستگی جدید که بهار امسال ایجاد شده و به گمان فراوان از اثرات مخرب انفجارها در کوه است

بخشی از چهره شهبانوی ساسانی که در گذشته با سنگ فرز به جان آن افتاده بودند و هم اینک ترکهای آن بیشتر شده است

وضعیت بخش از کمر به پایین چهره شهبانوی ساسانی که بسیار آسیب دیده است

چهره بهرام دوم ساسانی که همه زیبایی های خود را از دست داده و آسیب جدی دیده است

بخش پایینی چهره بهرام دوم که روز به روز بدتر می شود و نیاز فوری به مرمت و رسیدگی دارد

وضعیت بسیار نامناسب چهره پادشاه، بهرام دوم که رو به بدتر شدن است

وضعیت بسیار نامناسب چهره شاهپوریکم، شاهنشاه بزرگ ایران که رو به بدتر شدن است

یادگاری نویسی با اسپری رنگ که چندسال پیش رخ داده بود و همچنان پابرجاست

محل قرارگیری حفاری غیرمجاز جدید

حفاری غیرمجاز در پشت کوهی که سنگ نگاره های ساسانی جا دارد و بسیار شگفت آور است

حفاری غیرمجاز در سالهای گذشته که گودتر و عمیق تر شده است

حفاری غیرمجازی که به تازگی انجام شده است و در پایین دست کوه سنگ نگاره ها قرار دارند

انتهای پیام