ویلاساز شهر پادشاهی‌نشین شوشتر را هفتاد قطعه کرد
شب‌ها در محوطه باستانی دستوا دور از چشم مردم اقدام به پی‌کنی و تزریق سنگ، بلوک، بتن و نصب فنس می‌کنند
مجتبی گهستونی/ یک ویلاساز در شوشتر بدون اخذ مجوز از اداره کل میراث‌فرهنگی خوزستان و اداره شوشتر، اقدام به تعرض و ساخت‌وساز در عرصه و حریم شهر باستانی دستوا کرده و آن را به بیش از هفتاد قطعه زمین تبدیل کرده و دور آن را هم فنس کشیده است. اقدامات او حتی مجوز اداره جهاد کشاورزی را هم ندارد.
این تعرض در عرصه و حریم شهر باستانی دستوا که به شماره ۴۲۱ مورخ بیستم تیرماه سال ۱۳۴۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده بود، حدفاصل بین بند لشکر و بندشرابدار و شاخه‌ای از نهر داریون به نام «رقت» انجام شده چرا که بخش‌هایی از محوطه باستانی دستوا در سه کیلومتری شوشتر در منطقه ماهی‌بازان در کنار روستای گلالک و نهر داریون قرار گرفته است.
تعرض این ویلاساز در حالی انجام شده که بخشی از عرصه و حریم فقط کاربری کشاورزی دارد و هرگونه فعالیت تفکیک، ساخت و ساز، حصارکشی، فنس‌کشی در عرصه و حریم اراضی مذکور ممنوع است. همچنین با توجه به توضیحات سند مالک مبنی بر تعهدات مشارالیه در خصوص انجام امور کشاورزی مشاع و یکجا مشروط به تبدیل نشدن و تجزیه و با حفظ کاربری کشاورزی و با رعایت حداقل واحد زراعی مرسوم در منطقه برای هر کدام از معامله‌کنندگان بوده که این رویه توسط تعرض‌کننده نقض شده است.
به‌رغم تذکرهای متعدد اداره میراث فرهنگی شوشتر مبنی بر توقف ساخت و ساز و همچنین صدور رای قضایی در دادگاه کیفری شهرستان شوشتر علیه تعرض کننده که این متهم را مجرم شناخته است اما نامبرده همچنان بر عملیات غیر مجاز خود ادامه می‌دهد.
عباس نژادفتحی از دوستداران و فعالان حوزه میراث‌فرهنگی شوشتر که در زمینه پژوهش و حفاظت از آثار تاریخی تجربه دارد، با واکنش سریع به تعرض‌ها به محوطه‌های باستانی شوشتر از جمله در شهر دستوا گفت: «از نهادهای ذیربط انتظار برخورد قاطعانه با متجاوزین و حامیان تخریب محوطه‌های تاریخی را داریم. چون شوشتر تماما تاریخی است و میراث فرهنگی بخش جداناپذیر از این شهرستان محسوب می‌شود. شوربختانه شب‌ها در محوطه باستانی دستوا دور از چشم مردم اقدام به پی‌کنی و تزریق سنگ، بلوک، بتن و نصب فنس می‌کنند و خاک‌برداری با حجم بالا صورت می‌گیرد. آیا اعمال نفوذ به منظور ویلاسازی در شهرستان تاریخی شوشتر که پر از محوطه‌ها و بناهای باستانی است رواست؟»
داستان تعرض بدون هراس متعرضین به محوطه‌های باستانی چه برای قاچاقچیان، چه برای مالکان و چه برای ارگان‌هایی که به هر دلیل پروژه‌ای دارند، باعث شده تا چشم خود را بسته و گوش‌شان را پنبه گذاشته و دست‌شان را روی پدال لودرها بگذارند و وارد عرصه‌های باستانی شوند و منفعت‌طلبی خود را تا هر جای ممکن پیش ببرند. تعرض‌هایی که هم از لحاظ عرفی، اخلاقی، انسانی و قانونی جرم است و جنایت در حق تاریخ یک کشور محسوب می‌شود. داستان شهر باستانی دستوا در جنوب شوشتر از همین جنس است. تنها امید ما این است که با توجه به مصوبات وزارتخانه میراث فرهنگی، مدیر پایگاه ملی «دستوا» هر چه سریعتر معرفی و پلان مدیریت آن تهیه شود.
چرا دستوا مهم است؟
بابک حسینی، معاون میراث‌فرهنگی خوزستان در پاسخ به پرسش «خوزی‌ها» در خصوص دست درازی‌ها به محوطه باستانی دستوا در شوشتر گفت: «دستوا منتسب به پادشاهان الیمایی اشکانی است. حدفاصل سال‌های ۶۵ تا ۶۹ به سرپرستی «مهدی رهبر» باستان‌شناس، کاوش‌های گسترده‌ایی در این محوطه شکل گرفت که گویای وجود شهری به عنوان پایتخت هم‌دوره اشکانیان منتسب به الیمایی‌ها (شاهان بومی خوزستان) در این دوره است.
او ادامه داد: «مجموعه آثار گلالگ بخشی از شهر تاریخی دستوا متعلق به شاهان الیمایی است که آرامگاه‌های شاهی، تابوت‌های لعابی و وسایل مربوط به آن در حین حفاری و کاوش به‌دست آمده است که این آرامگاه‌ها با آجر، کچ و سکوهایی ساخته شده بودند.»
اما با توجه به ضرورت حفاظت و معرفی این آثار به عنوان بخشی از تاریخ این سرزمین کهن باید چه برنامه‌ای برای این مجموعه داشت؟ معاون میراث‌فرهنگی خوزستان عنوان کرد: «امیدواریم بعد از خواناسازی و بازپیرایی آثار حاصل حفاری این محوطه به سایت موزه‌ایی در خور و شان تبدیل شود. این محوطه به واسطه توسعه شهری دست‌خوش تعرضاتی شده است.» این پیشنهاد در حالی است که پیش‌تر احداث دو شهرک علم‌الهدی و شهرک اندیشه محوطه را دست‌خوش تغییراتی کرده و از سویی زمین‌هایی با کاربری کشاورزی بدون هیچ‌گونه مجوزی در حال تبدیل شدن به باغ ویلا هستند.
تعرض‌های آشکار از سوی برخی متخلفین در شهر پادشاهی‌نشین دستوا در حالی صورت می‌گیرد که اداره کل میراث فرهنگی خوزستان طی سال‌های گذشته اقدامات حفاظتی در این محوطه از جمله حفاظت آرامگاه‌ها و پاکسازی آن‌ها و ایجاد پوشش حفاظتی انجام داده است. در سنوات گذشته با گمانه‌زنی، محدوده عرصه و حریم دستوا شناخته شده است اما تا زمانی که ابلاغ نشود عملاً عامل بازدارنده‌ای محسوب نمی‌شود.
اما دلیل تعویق تصویب عرصه و حریم دستوا چه بود؟ معاون میراث خوزستان گفت: «به دلیل تداخل عرصه با حریم سازه‌های آبی شوشتر مراحل تصویب آن به تعویق افتاده است.» در نهایت مقرر شد عرصه محوطه تصویب و ضوابط حریم آن با سازه‌های آبی شوشتر یکی شود که این موارد در حال حاضر در مرحله بررسی پژوهشکده باستان‌شناسی است. در سال گذشته همچنین اقداماتی در راستای نشانه‌گذاری محدوده عرصه از سوی اداره کل صورت گرفت که به محض مصوب شدن عرصه تاریخی اقدامات لازم در راستای نشانه‌گزاری عرصه عملیاتی می‌شود.
نبود یگان دائم موجب تعرض است
چرا حجم تعرض‌ها به محوطه‌های باستانی از نوع دستوا که صد‌ها محوطه و بنای دیگر در پیرامون آن قرار داد بسیار است؟ دیگر بر همه آشکار است که نبود یگان حفاظت دائم برای حفاظت فیزیکی از این محوطه باعث بروز مشکلاتی شده است و ایجاد پایگاه یگان حفاظت موجبات امنیت این محوطه را فراهم می‌کند. با این حال وعده‌هایی هم درباره حفاظت از محوطه دستوا داده شده که امیدواریم سازوکارش در عمل فراهم شود. چون در سال جاری اداره کل میراث‌فرهنگی از طریق وزارتخانه برای ساماندهی محوطه مذکور درخواست تامین اعتبار کرد که این امر خوشبختانه محقق شد و در این راستا اقداماتی از قبیل ساماندهی آرامگاه‌ها، حفاظت فیزیکی، تهیه و نصب دوربین‌های مداربسته در دستور کار قرار معاونت میراث‌فرهنگی خوزستان صورت خواهد گرفت.
ضرورت حفاظت با مشارکت جامعه محلی
نکته مهم برای این‌گونه محوطه‌ها مشارکت جوامع محلی و نقش آن‌ها در حفاظت امری انکارناپذیر است و تا زمانی که جوامع محلی، انجمن‌های مردم‌نهاد و سایر ارگان‌های مرتبط نسبت به حفظ و نگهداری محوطه‌ها همت نکنند؛ مشکلات همچنان ادامه خواهد داشت. در این زمینه فرمانداری شهرستان شوشتر، اداره کل میراث‌فرهنگی خوزستان، اداره میراث‌فرهنگی شوشتر و پایگاه جهانی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر باید اقدامات جدی انجام دهند.
ملزومات برای حفاظت از دستوا
بابک حسینی، معاون میراث فرهنگی خوزستان در خصوص ملزومات موردنیاز مقدماتی در محوطه تاریخی دستوا شوشتر یادآور شد: «تعیین حدود محوطه با توجه به معیارهای حفاظت اثر تاریخی و طبیعی آن طبق طرح پیشنهادی با استفاده از جداکننده پیرامون محوطه، تثبیت طاق‌های خشتی موجود و ساخت و احیای سایه‌بان‌های فلزی که قبلاً به‌عنوان پوشش بخش‌های حفاری شده درنظر گرفته شده ضروری است.» همچنین تهیه و نصب کنتور برق جهت روشنایی محوطه و اتاق نگهبانی، تهیه شن نقلی، پخش و تسطیح آن‌ها برای ایجاد معابر در محوطه و تهیه و نصب تابلو معرفی و تاریخچه محوطه در سایت و همچنین مسیر برای راهنمایی گردشگر لازم است. تهیه و نصب سرویس بهداشتی به صورت کانکس برای استفاده گردشگر پیرامون محوطه، تامین نیروی حراست به صورت سه شیفت، ساماندهی اتاق حراست در محوطه جهت حضور دائم حراست و تامین اقلام مورد نیاز آن‌ها ضرورت انکارناپذیر دارد.
انتهای پیام
