سازه‌های آبی تاریخی شوشتر در یک قدمی تخریب

عاطفه جوادی/سازه‌های آبی تاریخی شوشتر در سال ۲۰۰۹ میلادی به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست ثبت آثار جهانی جای گرفتند، پرونده‌ ثبت جهانی شوشتر شامل ۱۳ اثر اصلی و پنج زیر مجموعه است، مجموعه سازه‌های آبی تاریخی شوشتر یک مجموعه ترکیبی و تلفیقی از آثار مختلف را تشکیل می‌دهد.

سازه‌های آبی تاریخی شوشتر مجموعه‌ای از پل‌ها، پل‌بندها، بندها، آسیاب‌های آبی، نیایشگاه‌ها و هر اتفاقی که در ارتباط با آب می‌توانسته در یک مجموعه جغرافیایی به وقوع بپیوندد را در برمی‌گیرد.

اکنون خبرها حاکی از وجود رانشی در بخشی از دیواره غربی سازه‌های آبی تاریخی ثبت جهانی شوشتر است رانشی که می‌تواند آسیبی جدی به این سازه‌ها وارد کند.

فاجعه‌ای در دل سازه‌های آبی

مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر روز گذشته در نشستی با گروه حفاظت ایکوم ایران از احتمال بروز فاجعه‌ای در دل آثار ثبت جهانی ایران خبر داد و اعلام کرد: اگر این موضوع مدیریت نشود در آینده نه چندان دور شاهد یک فاجعه بزرگ در مجموعه آثار ثبت جهانی شوشتر خواهیم بود اما امیدواریم این اتفاق نیفتد و بتوانیم آن را مدیریت کنیم.

محمدرضا بهادری توضیح داد: یک جداره در بستر طبیعی به اندازه ۷۵۰ متر در سازه‌های آبی و تاریخی شوشتر دچار رانش و جداشدگی شده است که اتفاقی منفی در مجموعه به شمار می‌رود.

وی افزود: با توجه به ملاحظاتی که در بحث منظر آثار ثبت جهانی شوشتر وجود دارد نمی‌توان بی‌پروا از تکنولوژی‌ها نوین استفاده کرد چراکه بستر این آثار یک بستر بکر و طبیعی است و برای استحکام‌بخشی آن نمی‌توان بدون انجام مطالعات منظر اقدامی انجام داد.

مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی شوشتر تصریح کرد: این عارضه چندین سال است که در این سازه ها ایجاد شده و مجموعه ثبت جهانی شوشتر را تهدید می‌کند البته مدیران میراث فرهنگی چه در سطح استان و چه در سطح وزارت خانه پیگیر برطرف کردن این مساله هستند اما به طور کلی باید این مساله به صورت میان دستگاهی حل شود.

دیواره غربی محوطه سازه‌های آبی تاریخی شوشتر در شاخه گرگر از رودخانه کارون قرار دارد و این مجموعه به همراه بخشی از نهر گرگر که از جمله آثار سیزده گانه نظام آبی تاریخی شوشتر هستند به ثبت میراث جهانی رسیده‌اند، آنچه کنوانسیون‌های بینالمللی بر روی آن تاکید دارند امنیت و سلامت جانی انسان‌ها و گردشگران در هنگام بازدید از مجموعه‌های تاریخی است لذا با توجه به این که این رانش هر می‌تواند به وقوع بپیوندد ضرورت رسیدگی به آن احساس می‌شود.

رانش مربوط به امروز نیست

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی خوزستان نیز در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: رانش در دیواره غربی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر به سال‌های قبل باز می‌گردد و مربوط به امروز نیست بلکه مرور زمان و در اثر عوامل طبیعی این رانش صورت گرفته است.

احمدرضا حسینی‌بروجنی بیان کرد: دیواره غربی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر جزو حریم عرصه های سازمان آب و برق قرار می گیرد و در زمینه رانش در این مجموعه با سازمان آب و برق مکاتباتی انجام و با تفاهم‌نامه ای که میان میراث فرهنگی و سازمان آب و برق استان صورت گرفته یکسری مطالعات روی آن انجام شده است که این مطالعات می‌بایست بررسی دقیق و در شورای راهبردی پایگاه جهانی و وزارت خانه میراث فرهنگی مطرح شود که کار زمان‌بری است.

وی گفت: همچنین استاندار خوزستان، معاون عمرانی و مدیران متولی در این حوزه بازدیدهایی از وضعیت این رانش داشته اند که بنا شد پس از مشخص شدن میزان اعتبار کار استحکام بخشی انجام شود، تاکنون در این خصوص مکاتباتی با پایگاه جهانی صورت گرفته و عواقب این مساله نیز مطرح شده است.

معاون میراث فرهنگی خوزستان تاکید کرد: در حال حاضر پیگیر تامین اعتبار برای آن هستیم و امیدواریم این اعتبار تامین شود تا براساس طرح‌های مصوب کار استحکام بخشی را آغاز کنیم البته در طول این مدت نیز ما این رانش را به حال خود رها نکردیم و کارهای استحفاظی و شمع بندی در پایین آن پایین به صورت موقت انجام شده است.

وی بیان کرد: مساله رانش در جداره غربی سازه‌های آبی و تاریخی شوشتر نیازمند توجه جدی مسئولان بالادستی برای تامین اعتبار است.

حسینی‌بروجنی رانش این بخش از دیواره را آسیب جدی برای سازه عنوان کرد و گفت: قطعا رانش آن موجب رانش خانه‌های تاریخی بالای محل رانش خواهد شد.

وی در خصوص تاثیر رانش بر ثبت جهانی این اثر بیان کرد: اینگونه نیست که موجب تاثیر منفی در ثبت جهانی شود اگر مساله پیگیری نمی شد و رها شده بود امکان این که تاثیر منفی داشته باشد وجود داشت اما در حال حاضر ما پیگیر آن هستیم و آن را پایش می‌کنیم و این پایش‌ها به صورت سالانه به نماینده یونسکو در ایران گزارش می‌شود.

براساس آیین نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه ها، آن قسمت از اراضی اطراف رودخانه، مسیل، نهر طبیعی یا سنتی، مرداب و برکه طبیعی است که بلافاصله پس از بستر قرار دارد و به‌عنوان حق ارتفاق برای کمال انتفاع و حفاظت آن‌ها لازم است و طبق مقررات این آیین‌نامه توسط وزارت نیرو یا شرکت‌های آب منطقه‌ای تعیین می‌گردد. ‌

حریم انهار طبیعی یا رودخانه‌ها اعم از اینکه آب دایم یا فصلی داشته باشند، از یک تا بیست متر خواهد بود که حسب مورد با توجه به وضع رودخانه یا ‌نهر طبیعی یا مسیل از هر طرف بستر به وسیله وزارت نیرو تعیین می‌گردد.

براساس ‌ماده ۲ این ایین نامه شرکت‌های آب منطقه‌ای مکلفند با توجه به امکانات، حد بستر و حریم رودخانه‌ها، انهار، مسیلها، مردابها و برکه‌های طبیعی موجود درحوزه فعالیت خود را با برنامه ریزی مشخصی و با اعزام کارشناس یا کارشناسان ذی صلاح طبق مقررات این آیین‌نامه تعیین نمایند.

رانش به سازمان آب و برق مربوط نیست

با این حال مدیر امور آب منطقه شمال خوزستان در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: مساله رانش در دیواره سازه آبی تاریخی در حوزه میراث فرهنگی است و هیچ ارتباطی با سازمان آب و برق ندارد بلکه منطقه رانش کاملا در محدوده میراث فرهنگی است و ما حتی برای ورود به آنجا باید از میراث فرهنگی اجازه بگیریم.

اسحاق مهدی‌پور بیان کرد: رودخانه نزدیک به محل رانش نیست و رانش ایجاد شده در اثر فرسودگی ایجاد شده است وقتی مطلبی در این باره این رانش منتشر می‌شود همه فکر می‌کنند رودخانه‌ای از زیر آن عبور کرده است و به علت نفوذ رودخانه رانش ایجاد شده است.

وی بیان کرد: بافت خاک محل رانش از جنس مارن است این نوع بافت در شرایط عادی و بدون بارندگی مانند سنگ و بسیار محکم است اما زمانی که بارندگی ایجاد شود خود به خود ریزش پیدا می‌کند و از بالادست کنده می‌شود و به پایین می‌ریزد لذا عامل این فرسایش بارندگی بوده است.

مدیر امور آب منطقه شمال خوزستان در حالی از زیر بار مسئولیت رانش این جداره شانه خالی میکند که برای ساخت ماکت مدلهای هیدرولیکی سدهای کرخه و حمیدیه در موزه تهران اعتباری میلیاردی را اختصاص داده است.

رانش مذکور به آسیاب‌ها مشرف است و روی آن بناهای مسکونی وجود دارد لذا خطری جدی آن‌ها را تهدید می‌کند به گفته کارشناسان اگر ریزش این دیوار صورت بگیرد بخش عمده آسیاب‌ها تخریب می‌شود از سوی دیگر نهر گرگر که نهری دستکَند است اگر مسدود شود جریان آبرسانی این نهر به پایین دست بسته و خساراتی را در پی خواهد داشت.

اکنون باید دید آیا مسئولان متولی در این زمینه دست روی دست گذاشته یا در پی چاره جویی برای برطرف کردن خطر این رانش برمی آیند؟

انتهای پیام