محرم و جنوب

با فرا رسیدن ماه محرم ، مردمان استان های جنوبی کشورمان همسو با دیگر هم وطنان در غم شهادت سردار آزادگان جهان حضرت سیدالشهدا غرق در ماتم شده، هر دیاری به رسم و آیین خاص خود سرگرم عزاداری می شوند.

در همین پیوند خلاصه ای از آیین های محرم برخی از شهرها و مناطق استان های جنوبی را تهیه و تقدیم شما خوانندگان گرامی نموده ایم که در ادامه می خوانیم

خوزستان
در برخی از شهرهای
خوزستان آغاز مراسم هفتم محرم با شیپور بلندی آغاز می شود و دسته های مخصوص سنج و دمام دایره می بندند، طبل هایی که از پوست گوسفند، گاو و بز تهیه شده را روی درام چوبی می کشند و با تسمه یا همان کولی می بندند. دمام صدای ضربه های پای اسبان را تداعی می کند سرگرم عزاداری می شوند.

چلاب زنی
دسته های سینه زنی مردانه به زبان محلی را چلاب می گویند که کمر به کمر ایستاده و با صدای نوحه خوان، دست ها بالا می رود و به سینه فرود می آید، صدای ضربه هایی که به عزای شهادت مظلومانه عباس به سینه عزاداران می خورد و تا زانو خم می شوند و برمی خیزند، مانند موج های ساحلی است که دایره وار می آیند و می روند است. چندین حلقه مردانه به دور نوحه خوان بسته و سینه زنی را آغاز می کنند. اقوام ایرانی هر کدام مراسم و مناسک آیینی را منطبق با فرهنگ خودشان اجرا می کنند و در این میان مردم عرب خوزستان نیز مراسم محرم را با آیین های بومی خود این مراسم را اجرا می کنند. مراسم عزاداری در بین اقوام عرب خوزستان به نوعی متمایز تر انجام می شود. علاوه برسنج و دمام و دسته های سینه زنی، مراسم یزله نیز برپاست. چفیه های دور گردن، قهوه تلخ، چای دارچین و بخور هایی که در تکیه های مراسم عزاداری است بوی شبهای محرم خوزستان است.

یزله
یزله نوعی مراسم آیینی عرب های خوزستان است که با خواندن نوحه به صورت دکلمه (هوسه) شروع می شود و بخشی از آن دکلمه از سوی جمعیت تکرار می شود و با تکرار آن جمله دست ها را بالا گرفته و پرشی در جا انجام می دهند و گام های خود را محکم به زمین می کوبند. قسمتی از دکلمه که نقطه عطف شعر است همواره برای خواندن یزله ها انتخاب می شود. دسته های یزله پس از طی مسافتی ایستاده و دایره وار و خمیده به سمت مرکز، با ریتم یزله شروع به سینه زنی می کنند که اشعار و نوحه هایی که در این مراسم می خوانند بستگی به زمان آن مراسم دارد، مثلاً در شب تاسوعا همه با هم می خوانند شب تاسوعاست امشب و تک خوان در جواب می گوید کربلا غوغاست امشب حتی به این مراسم در گفتار عامیانه ( هیامظلوم ) هم گفته می شود و یا شب هفتم عباس اشرب مای العیونی را با ریتم تک خوان؛ عباس اشرب .. و جواب دسته که می گویند: مای العیونی تکرار می شود.

کرمان
در کرمان با نزدیک شدن به روزهای تاسوعا و عاشورا حال و هوای خاصی در شهرهای مختلف این استان حاکم است، زن ومرد، پیر و جوان، کودک و خردسال همه به عشق مولای خود با وجود سرمای شدید کویری، خود را ملزم به اجرای آیین و رسوم می دانند حتی زرتشتیان این استان هم احترامی خاص برای مراسم عزاداری سرور شهیدان، اباعبدا… الحسین(ع) قائل هستند و خود را در کشاکش این آیین عقب نمی کشند.در این استان مردم از هفتم محرم با علم گردانی و عاشوری دادن، عزاداری های خود را به شکل رسمی آغاز می کنند.

مراسم علم گردانی در کرمان آیین پرمغزی است. در این آیین افراد معتمد محلی علم هایی که از چوب و پارچه ساخته شده است را به در خانه های مردم می برند و نذورات مردم را برای برگزاری مراسم عزاداری جمع می کنند این مراسم در گذشته در کرمان هم برگزار می شد، اما امروز بیشتر در شهرستان هایی مانند سیرجان پابرجاست.

در کرمان در مساجد و تکایا از روز اول محرم خیمه امام حسین(ع) برپا می شود، اما مراسم رسمی از روز هفتم محرم آغاز می شود و دسته گردی ها به شور عزاداری دامن می زند.
در روز عاشورا نیز تقریبا تمام تکیه ها گوسفند ذبح می کنند که صرف انجام پذیرایی می شود.
براساس رسوم گذشتگان، کسانی که درگذشتگانی داشته اند از روز اول تا هفتم محرم آش بلغوری به نام «عاشوری» می پزند. خانواده هایی هم که یک سال است عزیزی را از دست داده اند در روز اول محرم این آش را می پزند و معمولا رسم است که پختن این آش پیش از طلوع آفتاب تمام شود.

«چل منبرون»

آیین چل منبرون نیز از زیباترین و پرقدمت ترین رسوم کرمانی هاست. در این رسم مردم در شام غریبان امام حسین(ع) در چهل تکیه و منبر به یاد شهدای عاشورا و به امید قرار گرفتن مورد تفقد و شفقت امام همام شمع روشن می کنند و با نجواهای سوزناک نیاز خود را به واسطه امامشان با خدای بزرگ در میان می گذارند.
در روز عاشورا دسته های «لیله عباسی»، «کفنی» و «اجنیان» در قالب اجرای تعزیه حضور دارند. دسته «لیله عباسی» با لباس های قرمز و چماق به عنوان نمادی از لشکر یزید در روزهای تاسوعا و عاشورا درمیان عزاداران حضور دارند و به صورت نمادین مراقب اسرای کربلا هستند.

در مقابل آن ها گروه «کفنی» نیز در دسته های عزاداری حضور دارند که کفن می پوشند و با پای برهنه جلوی دسته ها حرکت می کنند و نمادی از حامیان امام حسین(ع) و ابوالفضل(ع) هستند. گروه اجنیان نیز با لباس های رنگی فرسوده به عنوان نمادی از اجنه در عزاداری روز عاشورا حضور دارند.
پابرهنه راه رفتن در روز عاشورا به خاطر همدردی با اسرای کربلا، آتش زدن خیمه ها در ظهر عاشورا و سقایی نیز در استان کرمان مرسوم است.

بوشهر
در ایام سوگواری سیدالشهدا حضرت حسین بن علی(ع) شهرها، بخش ها و روستاهای تابعه استان بوشهر یک پارچه سیاه پوش می شوند.به همین مناسبت عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) با نصب بیرق عزا بر سردر مساجد، تکایا، اماکن مذهبی، منازل، میادین و معابر در ماتم سرور شهیدان و ۷۲ تن از یاران باوفای آن حضرت به سوگ می نشینند.مردم شهرها و روستاهای استان نیز همانند دیگر مناطق شیعه نشین در نیمه اول ماه محرم الحرام آیین عزاداری مختلف و خاصی برگزار می کنند.

در ماه محرم و دیگر ایام سوگواری مردم به سینه زنی و عزاداری می پردازند و سینه زن ها به شکل خاصی به صورت دایره درمی آیند و نوحه خوان ها نوحه می خوانند و همراه با آن طبل و سنج و شیپور هم می زنند که معروف ترین آلت موسیقی رایج در این استان «دمام» است.

از قدیمی ترین محله های این شهر می توان به چهار محل اشاره کرد که از دیرباز در برپایی مراسم سوگواری سید و سالار شهیدان ابا عبدا…الحسین(ع) سابقه دیرینه داشته و در دهه نخست ماه محرم بیشتر ساکنان بوشهر به سمت این مکان هجوم آورده، در مراسم خاص و ویژه سینه زنی و سنج و دمام شرکت می کنند.

ایام سوگواری ماه محرم در این استان با نام نوحه خوان بزرگ و صدای جاویدان و بی بدیل «جهانبخش کردی زاده» معروف به «بخشو» پیوند دیرینه ای دارد و چندین سال است که سبک نوحه خوانی وی در این ایام مرسوم و بیشتر بزرگان جا پای وی گذاشته اند.
آیین شمع زنی از دیگر آیین ها و مراسمی است که در بوشهر به اجرا درمی آید و مردم در مکان های مقدس با روشن کردن شمع به دعا و راز و نیاز با معبود خویش می پردازند.
از دیگر امتیازات و ویژگی های خاص این استان در ایام ماه محرم برگزاری مراسم سوگواری در منازل در بخش های مختلف است.

حرکت دسته های سینه زنی و زنجیرزنی هیئت های مختلف در معابر عمومی نیز که از روز پنجم ماه محرم آغاز می شود در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی به اوج می رسد.هم زمان با روز عاشورای حسینی، مراسم عزاداری مردم استان بوشهر به اوج خود می رسد و فضای شهرها و روستاهای این استان آکنده از غم و اندوه می شود.
شبیه خوانی، برپایی محفل قرآنی، قرائت زیارت نامه عاشورا، طبخ و پخش انواع غذا از جمله حلوا، حلیم، شله زرد، عدس پلو، شیربرنج و قیمه پلو بین مردم و توزیع آب، شربت و شیر به یاد تشنه لبان صحرای نینوا توسط خردسالان از دیگر سنت های مرسوم مردم این استان در روز عاشوراست.

مردم سوگوار این استان همچنین در روز عاشورا با اجتماع در تکایا، مساجد و اماکن متبرکه، نماز ظهر عاشورا را به یاد آخرین نماز و راز و نیاز سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) در صحرای کربلا، اقامه می کنند.
«شام غریبان» از دیگر آیین هایی است که در پایان روز عاشورا و پس از تاریک شدن هوا در مناطق مختلف استان بوشهر برگزار می شود.در این آیین ها، هیئت های عزاداری شب هنگام و در حالی که علم ها را به صورت خوابانده حمل می کنند با حرکت در معابر عمومی و اجتماع در مساجد، تکایا و حسینیه ها با خاموش کردن چراغ ها و در فضای تاریک در غم شهدای دشت کربلا و حالا خاندان رسول الله اشک ماتم می ریزند.

فارس . شهرستان فسا ، روستای صحرارود.

بزرگترین تعزیه میدانی ایران

امسال نیز مانند سالهای گذشته گروه تعزیه روستای صحرارود برنامه تعزیه عاشورایی خود را در تپه های صاحب الزمان این روستا برگزار خواهد کرد.
بزرگترین تعزیه میدانی کشور،ساعت هشت صبح روز ۹ محرم الحرام و روز تاسوعا  اجرا می شود.
موضوع تعذیه هر سال متفاوت است و گروه کارگردانی با صدها هنرور و هزاران عاشق ابا عبدالله هر سال با یک موضوع محرمی بزرگترین تعذیه کشور را اجرا می کنند.

در تعزیه امسال نیز بالغ بر ۳۰۰ نفر فعالیت دارند که ۱۵۰ نفر آن به صورت مستقیم به ایفای نقش خواهند پرداخت.
 تعزیه صحرارود در نمایش امسال بیش از ۱۵۰ هنرور به ایفای نقش خواهند پرداخت و ۱۵۰ نفر هم در بخش های عملیاتی و پشتیبانی گروه را حمایت کرده اند.
پیش بینی می شود مطابق سال گذشته حدود ۵۰ هزار نفر از آن دیدن کنند.
  در نگارش متن تعزیه امسال مثل سالهای گذشته از متون معتبر تاریخی و از بیانات مقام معظم رهبری استفاده می شود.

این تعزیه همه ساله توسط پایگاه بسیج کربلا و الزهرا (س) صحرارود انجام و در آن آیین واقعه کربلا به صورت تعزیه و شبیه خوانی با حضور ده ها هزار عزادار از شهرهای مختلف کشور به تصویر کشیده می شود.
لازم به ذکر است مراسم تعزیه خوانی روستای صحرارود بزرگترین تعزیه میدانی کشور است که هر ساله به صورت موضوعی توسط اهالی روستای صحرارود برگزار می‌شود.
قابل ذکر است که این مراسم آیینی
چندسال قبل تعزیه صحرارود فسا در فهرست ملی ایران به ثبت رسید.

هرمزگان
محرم در این دیار جنوبی با مراسم و آیین های مختلفی برگزار می شود که مراسم علم گردانی میناب از مهمترین آیین های عزاداری محرم می باشد.
در روز پنجم محرم، مراسم « علم پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) » با تشریفات خاصی به اجرا درمی آید.

« این مراسم یکی از بزرگ ترین مراسم عزاداری کشورمان در دهه ی محرم محسوب می شود. »
در این روز جمعیت بسیاری از نقاط مختلف خود را به مکان مشخصی در شهر میناب می رسانند و آماده ی برگزاری این آیین بزرگ می شوند.
طبق رسم و سنتی که از روزگاران کهن در شهر میناب برجای مانده است، در روز پنجم محرم، همه ی علم ها از حسینیه ها و تکیه های مختلف، از شهر و روستا، در محلی به نام « ماتم قلعه »، در مرکز شهر، در کنار هم قرار می گیرند و هیأت های عزاداری دور هم جمع می شوند تا در مراسم « علم پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) » که همه ساله در این روز خاص برگزار می شود، شرکت کنند.
نحوه ی برپا کردن علم و انتقال آن به مکان موردنظر به این شرح است: صبح روز پنجم محرم، پایه ی چوبی علم پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)‌ را که طول آن به ۶ متر می رسد، پس از یک سال انتظار، از درون حسینیه بیرون می آورند و پس از شست و شو در آب رودخانه ی شهر، آن را به سوی « حسینیه ی میانی » می برند. سپس با پارچه، خلخال های نقره ای دایره مانند و بندهای نخی تابیده ی آن را تزیین می نمایند. در بعد از ظهر همان روز مردم در مکان موردنظر اجتماع می کنند. در این هنگام مردم ذکرها و نوحه های مختلف سر می دهند و با سبک بومی، عزاداری می نمایند.

زمانی که این مراسم با کثرت جمعیت در حال برگزاری است، علم حضرت صاحب زمان (عجلی الله تعالی فرجه الشریف) را از « حسینیه ی لب رودخانه »ی میناب بیرون می آورند و به استقبال سایر علم ها می برند. چون معتقدند به لحاظ اینکه حضرت مهدی (عجلی الله تعالی فرجه الشریف) از دیگر امامان کوچک تر است باید برای سلام کردن به دیگر امامان و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) پیشقدم شود. ( به همین شیوه علم هر امامی را که کوچکتر است به استقبال علم دیگر امامان و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می برند و سلام می دهند ). سپس عزاداری در مقابل حسینیه ی میانی، تا غروب آفتاب ادامه می یابد.

از روز پنجم محرم حضور مردم در حسینیه ها، مساجد و تکایا بیشتر می شود و با شور و هیجان وصف ناشدنی در مراسم شرکت می نمایند و در وصف شهیدان کربلا نوحه سرایی کرده و بر سر و صورت می زنند و اشک می ریزند.

روز نهم محرم علم پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ‌را از مجلس مردانه بیرون می آورند و به مجلس زنانه که در آن نزدیکی است، می برند. علم حضرت ابوالفضل (علیه السلام)« جریده » ( علمی با پایه ای نیزه ای که بلندی آن به حدود دو متر می رسد) هم در مجلس زنانه است. هر دو علم ( علم پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و علم ابوالفضل (علیه السلام) ) ‌را در وسط حیات مسجد قرار می دهند. مردان حلقه وار علم ها را احاطه کرده و به سینه زنی می پردازند.

پس از مدتی سینه زنی، علم ها را به داخل مسجد می برند و روی صندلی قرار می دهند و روضه خوانی می کنند. بعد از پایان روضه، نخست مردها علم را زیارت کرده و از زیر آن عبور می کنند، سپس نوبت خانم ها می رسد، به این نحو که علم را بوسیده و از زیر آن می گذرند.

از دیگر رسوم محرمی مهم هرمزگان حلیم در جم است این مراسم با پخت حلیم در جام های گلی در چند نقطه باغ شهر فین آغاز می شود و هر ساله در ایام محرم بسیاری از هرمزگانی ها برای دیدار از این مراسم و شرکت در عزا داری راهی این باغ شهر می شوند.

انتهای پیام