چالش‌های اداره کل استاندارد؛ گلوگاه معطل توسعه یا مانعی برای تولید و تجارت؟
در حالی که اداره کل استاندارد مسئولیت نظارت بر کیفیت و سلامت محصولات وارداتی و صادراتی را بر عهده دارد، ضعف در تجهیزات، کمبود نیروی انسانی متخصص و فرآیندهای طولانی و پیچیده، به یکی از چالش‌های جدی در مسیر تجارت و تولید تبدیل شده است.
این مشکلات، علاوه بر ایجاد نارضایتی در میان فعالان اقتصادی، منجر به تأخیر در ترخیص کالاها بنجل چینی و سایر کشورها، افزایش هزینه‌های تولید و کاهش رقابت‌پذیری صنایع داخلی شده است. آیا اداره کل استاندارد می‌تواند با اصلاح ساختارها و به‌روز کردن تجهیزات، از یک مانع اداری به یک تسهیل‌گر توسعه تبدیل شود؟
فرآیندهای طولانی و بروکراسی پیچیده؛ مشکل اصلی فعالان اقتصادی
یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که فعالان اقتصادی با اداره کل استاندارد دارند، طولانی شدن فرآیند آزمایشات و تأییدیه‌ها است که باعث زمین‌گیر کردن تولیدکنندگان شده است. بسیاری از کالاها و مواد اولیه، به دلیل نبود آزمایشگاه‌های مجهز، باید به تهران ارسال شوند که این مسئله زمان زیادی را تلف می‌کند.
در تجارت بین‌المللی، زمان یک فاکتور حیاتی است. تأخیر در آزمایش و تأیید استاندارد کالاها، باعث افزایش هزینه‌های انبارداری، رسوب کالا در بنادر و از دست رفتن فرصت‌های صادراتی می‌شود.
این مشکل، هم به تولیدکنندگان داخلی که برای تأمین مواد اولیه به استاندارد نیاز دارند، و هم به صادرکنندگان که باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن محصولات خود را به بازارهای خارجی ارسال کنند، آسیب می‌زند.
کمبود تجهیزات و آزمایشگاه‌های تخصصی؛ معضلی که حل نمی‌شود
در بسیاری از موارد، اداره کل استاندارد به دلیل نداشتن تجهیزات آزمایشگاهی مناسب، مجبور به ارسال نمونه‌ها به تهران است. این مسئله علاوه بر ایجاد تأخیر، هزینه‌های اضافی برای تولیدکنندگان و بازرگانان ایجاد می‌کند.
در دنیای امروز، استانداردسازی کالاها باید با سرعت و دقت انجام شود. اما وقتی تجهیزات کافی وجود ندارد، آزمایش‌های تخصصی با تأخیر مواجه شده و گاهی حتی نتایج آن‌قدر دیر اعلام می‌شود که تولیدکنندگان و تجار دچار ضررهای جبران‌ناپذیر می‌شوند.
اگر اداره کل استاندارد قرار است نقش خود را به‌عنوان نهاد نظارتی ایفا کند، باید امکانات لازم برای انجام این کار را در اختیار داشته باشد. اما نبود تجهیزات مدرن، این سازمان را به یک مانع اداری و کاغذبازی بیهوده تبدیل کرده است.
نبود نیروی انسانی متخصص؛ چالشی که استاندارد را فلج کرده است
کمبود نیروی انسانی متخصص یکی دیگر از مشکلاتی است که اداره کل استاندارد با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند. این کمبود، باعث شده که فرآیندهای استانداردسازی با سرعت پایین و خطاهای بیشتر انجام شود.
صنایع جدید و فناوری‌های نوظهور، نیازمند کارشناسان خبره‌ای هستند که بتوانند استانداردهای آن‌ها را بررسی و تأیید کنند. اما وقتی اداره کل استاندارد از نیروی متخصص کافی برخوردار نیست، چه انتظاری می‌توان داشت که فرآیندهای استانداردسازی دقیق و به‌روز باشند؟
این مسئله، نه‌تنها موجب کاهش کارایی سیستم استاندارد می‌شود، بلکه باعث افزایش هزینه‌های تولید، کاهش اعتماد فعالان اقتصادی به نهادهای نظارتی و حتی احتمال افزایش فساد اداری می‌شود.
رسوب کالا در بنادر؛ استاندارد، مشکل‌گشا یا مشکل‌زا؟
یکی از پیامدهای مشکلات اداره کل استاندارد، رسوب کالا در بنادر و انبارها است. کالاهایی که باید در سریع‌ترین زمان ممکن ترخیص شوند، هفته‌ها و گاهی ماه‌ها به دلیل نبود امکانات کافی و بروکراسی پیچیده، معطل می‌مانند.
این تأخیرها، موجب ضرر مالی هنگفت برای واردکنندگان و صادرکنندگان می‌شود و در نهایت هزینه‌های اضافی به مصرف‌کننده نهایی تحمیل خواهد شد.
در شرایطی که کشور نیازمند توسعه صادرات و تأمین سریع کالاهای اساسی است، اداره کل استاندارد باید به‌جای یک نهاد کند و دست‌وپاگیر، به یک مرکز تسریع فرآیندهای تجاری تبدیل شود.
عدم هماهنگی با سایر نهادهای مرتبط؛ یک معضل تکراری
یکی دیگر از مشکلات اداره کل استاندارد، نبود هماهنگی با سایر نهادهای مرتبط از جمله گمرک، سازمان غذا و دارو، وزارت صمت و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی است.
این ناهماهنگی، باعث سردرگمی فعالان اقتصادی شده و فرآیندهای اداری را پیچیده‌تر از قبل کرده است.
به‌عنوان نمونه، استانداردهای کالاهای وارداتی و صادراتی گاهی دچار تعارض بین نهادهای مختلف می‌شود که نتیجه آن، بلاتکلیفی و معطلی فعالان تجاری است.
در چنین شرایطی، ضروری است که اداره کل استاندارد، به‌عنوان نهاد هماهنگ‌کننده میان بخش‌های مختلف عمل کند و نه یک عامل تأخیری دیگر در زنجیره تأمین و تولید.
چه باید کرد؟ راهکارهایی برای بهبود عملکرد اداره کل استاندارد
برای تبدیل اداره کل استاندارد به یک سازمان کارآمد و اثربخش، چند اقدام اساسی باید انجام شود:
۱.تجهیز آزمایشگاه‌های تخصصی و کاهش وابستگی به تهران
• ایجاد و توسعه آزمایشگاه‌های استاندارد در محل، می‌تواند فرآیندهای تأیید کیفیت را سرعت ببخشد و هزینه‌های اضافی را کاهش دهد.
۲. افزایش نیروی انسانی متخصص و آموزش مستمر کارشناسان
• بدون نیروی متخصص، هر سیستم نظارتی ناکارآمد خواهد بود. سرمایه‌گذاری در تربیت کارشناسان فنی، یک ضرورت حیاتی برای اداره کل استاندارد است.
۳. تسریع در تفویض اختیارات به استان‌ها
• تمرکززدایی از تصمیم‌گیری‌های استاندارد، می‌تواند روند تأییدیه‌ها را سریع‌تر کرده و به فعالان اقتصادی کمک کند تا در زمان کوتاه‌تری به مجوزهای لازم دست یابند.
۴. هماهنگی بیشتر با گمرک و سایر نهادهای مرتبط
• با یکپارچه‌سازی فرآیندها و حذف تداخل‌های غیرضروری میان دستگاه‌های مختلف، می‌توان مسیر تجارت را هموارتر کرد.
۵. ایجاد سامانه‌های هوشمند برای تسریع فرآیندهای اداری
• دیجیتالی‌سازی و کاهش وابستگی به سیستم‌های کاغذی، می‌تواند گام بزرگی در جهت افزایش بهره‌وری و کاهش زمان فرآیندهای استاندارد باشد.
آیا استاندارد به توسعه تجارت کمک می‌کند؟
اداره کل استاندارد، به‌جای اینکه تسهیل‌کننده فرآیندهای تجاری و صنعتی باشد، در بسیاری از موارد، به مانعی برای توسعه تولید و صادرات تبدیل شده است.
مشکلاتی مانند کمبود تجهیزات، ضعف در نیروی انسانی، نبود آزمایشگاه‌های تخصصی و بروکراسی پیچیده، موجب شده که این سازمان، کارایی لازم را نداشته باشد.
فعالان اقتصادی، بیش از هر زمان دیگری، نیازمند یک سیستم استاندارد کارآمد، سریع و به‌روز هستند.
اگر این مشکلات برطرف نشود، اداره کل استاندارد، به‌جای حمایت از تولید و تجارت، به عاملی بازدارنده در مسیر توسعه اقتصادی تبدیل خواهد شد.
انتهای پیام
