افزایش حفاری‌های غیرمجاز و خرید و فروش اسناد تاریخی؛ ضرورت پیگیری جدی برای صیانت از میراث ملی
به گفته دکتر احمد چایچی، باستان‌شناس و عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی، طی یک سال گذشته شاهد افزایش خرید و فروش غیرمجاز اسناد قاجاری و پهلوی و همچنین حفاری‌های غیرمجاز هستیم.
از نظر او، این وضعیت ناشی از عدم آگاهی دستگاه‌های مسئول و کم‌کاری در ثبت اموال فرهنگی در سامانه جامع است که می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به میراث فرهنگی کشور وارد کند.
افزایش خرید و فروش غیرمجاز اسناد تاریخی و خطرات پنهان آن
در طول یک سال اخیر، موارد متعددی از فروش غیرقانونی اسناد تاریخی مربوط به دوره‌های قاجار و پهلوی در بازار سیاه و فضای مجازی مشاهده شده است. دکتر احمد چایچی، باستان‌شناس برجسته و استاد پژوهشگاه میراث فرهنگی، معتقد است که این اسناد به هیچ وجه نباید در دست افراد غیرمجاز باشد و اینکه چطور به این بازارها راه یافته‌اند، جای پرسش دارد. وی به این مسئله اشاره می‌کند که کمبود نظارت و پیگیری دقیق از سوی نهادهای مسئول، راه را برای سودجویان و قاچاقچیان این اموال باز کرده است.
ناکارآمدی در اجرای مصوبات دولتی و اهمیت سامانه جامع اموال فرهنگی
مصوبه هیات وزیران بر ثبت اموال فرهنگی و تاریخی دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها در سامانه جام تاکید دارد. اما تا کنون، پیگیری جدی از سوی وزارتخانه‌های مختلف مشاهده نشده است و در بسیاری موارد، دستگاه‌ها نسبت به اهمیت این اسناد و اموال آگاهی کافی ندارند. به گفته چایچی، عدم ثبت این اسناد و اموال باعث می‌شود که برخی سازمان‌ها به اشتباه این اقلام ارزشمند را به عنوان کاغذ مازاد یا بی‌ارزش به فروش بگذارند. وی تاکید می‌کند که آگاهی نداشتن مسئولان به ارزش این اسناد، می‌تواند آسیب‌های جدی به حیثیت ملی وارد کند.
حفاری‌های غیرمجاز و سوءاستفاده از وضعیت پاندمی
چایچی با اشاره به پاندمی کووید-۱۹ و کاهش امنیت برخی اماکن تاریخی، از افزایش حفاری‌های غیرمجاز در این دوران خبر می‌دهد. به گفته او، در زمان‌هایی که امنیت باستانی کاهش می‌یابد، قاچاقچیان به راحتی از وضعیت سوءاستفاده کرده و با حفاری‌های غیرمجاز به دنبال دست‌یابی به آثار تاریخی هستند. او هشدار می‌دهد که برخی اقدامات مجازی و شلوغ‌کاری‌های رسانه‌ای، می‌تواند باعث غفلت از این موضوعات مهم شود و راه را برای فعالیت‌های غیرقانونی باز کند.
عقب‌ماندگی ایران در حفظ آثار تاریخی در مقایسه با کشورهای همسایه
به گفته چایچی، وضعیت حفاظت از آثار تاریخی و ثبت اموال فرهنگی در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه، همچون ترکیه و عربستان، بسیار ضعیف‌تر است. وی با اشاره به ساخت موزه‌ها و مخازن در شهرهای عربستان و ترکیه، تاکید می‌کند که این کشورها نه تنها به خوبی از میراث فرهنگی خود محافظت می‌کنند، بلکه آثار ایرانی را نیز در همین بازارهای غیررسمی خریداری کرده و به نام خود در موزه‌ها به نمایش می‌گذارند، بدون اینکه نامی از ایران به میان بیاورند.
نقش گردشگری فرهنگی در حفاظت از میراث باستانی
چایچی معتقد است که اگر پس از کاوش‌های باستانی، گردشگران بتوانند از این آثار بازدید کنند و درباره تاریخچه آنها اطلاعات کسب کنند، موزه‌ها رونق می‌گیرند و از حضور گردشگران، جامعه محلی نیز بهره‌مند خواهد شد. وی تاکید می‌کند که توجه به گردشگری واقعی می‌تواند از حجم حفاری‌های غیرمجاز بکاهد؛ چرا که محلی‌ها خود تبدیل به حامیان میراث فرهنگی خواهند شد و از این اموال به عنوان میراث پدران و مادران خود محافظت خواهند کرد.
درخواست از دستگاه‌ها برای پیگیری سریع‌تر
به گفته دکتر چایچی، لازم است که مسئولان معاونت میراث فرهنگی و اداره کل موزه‌ها هر چه سریع‌تر به روند ثبت اموال فرهنگی و تاریخی سایر دستگاه‌ها در سامانه جام توجه کنند و از دستگاه‌های اجرایی و وزارتخانه‌ها بخواهند تا اسناد ارزشمند تاریخی خود را که جزو نفایس ملی محسوب می‌شود، ثبت و محافظت کنند. این امر می‌تواند گامی موثر در جلوگیری از فروش و سوءاستفاده از اسناد و آثار ارزشمند باشد.
آینده‌ای که به همت و توجه بیشتر نیاز دارد
آنچه که امروز به عنوان افزایش حفاری‌های غیرمجاز و فروش اسناد تاریخی دیده می‌شود، نتیجه بی‌توجهی‌های طولانی‌مدت و نبود برنامه‌ریزی دقیق در بخش میراث فرهنگی است. این وضعیت نیازمند اقدامی جدی و سریع از سوی نهادهای مسئول و جامعه فرهنگی کشور است. اگر نهادهای مربوطه به موضوع توجه کافی نداشته باشند و همکاری لازم را انجام ندهند، میراث گران‌بهای کشور بیش از پیش در معرض تهدید خواهد بود.
انتهای پیام
