ارگ انار؛ سومین ارگ مهم استان کرمان هنوز کاوش نشده است !

ارگ ساسانی انار جولانگاه حفاران، معتادان و موتورسواران

مسئولان میراث فرهنگی استان کرمان چند روز پیش اعلام کردند که به زودی مطالعات طرح مرمت ارگ تاریخی شهرستان انار با همکاری دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام می‌شود.

‼️ارگ انار سال ۸۹ به ثبت ملی رسیده است اما تاکنون تعیین عرصه و حریم نشده است. بنابراین به راحتی جولانگاه حفاران، معتادان و موتورسواران است.

انار یادگار شهر باستانی «آبان» است که نامش برگرفته از «آبان‌یشت» پنجمین یشت (بخش)اوستاست که این‌بخش به ستایش ناهید یا آناهیتا ایزد بانوی نگهبان آب اختصاص دارد.

همچنین گفته می‌شود منطقه آبان، زرتشت نشین بوده و پس از حمله اعراب به علت وجود آتشکده، به آن نام «نار» (آتش) دادند که به مرور الف به ابتدای آن افزوده و به انار تبدیل شد.

قلعه ارگ انار که در دوران ساسانیان صاحب شکوه بوده، بعدها رها و بار دیگر در دوران صفوی  مرمت شده و پررونق بوده است. قلعه در دوران پهلوی اول تخلیه و به حالت نیمه مخروبه رها شد.

اما این همه ماجرا نبود. قلعه آرام آرام تبدیل به محل قمار و اسکان معتادین می‌شود. اوایل دهه ۶۰  یکی از شهروندان با کمک عده‌ای با گذاشتن لودر طبقات ارگ را فرو می‌ریزد تا با این خانه فساد مبارزه کند!!! شخصی که بعدها به  در ۱۷ مرداد ۱۳۶۲ در عملیات والفجر به شهادت رسید.

«محمد رضا عبداللهی نسب» باستان‌شناسی که اصالتا اهل انار است و پایان‌نامه‌اش درباره ارگ انار بوده در‌گفت و گو با میراث‌باشی درباره این ارگ می‌گوید:

استان کرمان سه بنای شاخص از دوره ساسانیان دارد.ارگ انار در شمال استان،ارگ راین در نزدیکی کرمان و ارگ بم در جنوب کرمان.

ارگ انار اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. افزون بر لایه‌های ساسانی، باستان‌شناسان معتقدند لایه‌ها و شواهد اشکانی هم دارد. متاسفانه در دهه ۶۰  لایه‌های بالایی ارگ انار تخریب شده اما بقایای این ارگ سه طبقه زیر خاک موجود است.

اگر قرار به مرمت باشد ابتدا باید پژوهشگاه میراث فرهنگی با کاوش‌های علمی بقایای  معماری را بیرون آورده و مرمت کند.

عبداللهی ادامه می‌دهد:  این ارگ در دهه‌های گذشته ( حدود نیم قرن پیش) از سوی باستان‌شناسان اروپایی مورد بررسی و پیمایش سطحی قرار گرفته اما کاوش نشده است.

آنها هم در‌ گزارش‌هایشان تاکید کردند این بنا متعلق به دوره ساسانی‌ است و شاخصه‌های این دوره را داراست. اما تا به امروز مورد توجه میراث فرهنگی نبوده تا آنجا که موتورسواران راحت وارد ارگ می‌شوند و لایه‌های باستانی زیر چرخ موتور آنها در حال کوبیده شدن است.

انتظار این است میراث فرهنگی در گام نخست جلوی موتورسواران را بگیرد و در گام بعدی پژوهشگاه برنامه کاوش داشته باشد و در گام سوم مرمت این بنا پی گرفته شود.

او می‌گوید :بر اساس عکس‌های هوایی سال ۱۳۴۲ این ارگ سه طبقه سالم بوده و بزرگان و پیران شهر هم بر سه طبقه بودن آن صحه می‌گذارند. اما متاسفانه بخش حاکم‌نشین و چهار برج و حصار آن  بر اساس همان تخریب دهه ۶۰ کامل از بین رفته است.

به نظر می‌رسد بخش‌های یک طبقه، عامه‌نشین و بخش‌های دو طبقه مخصوص بزرگان و وزرا و امرای نظامی  و دیوانیان بوده باشد. و طبقه سوم بخش حاکم‌نشین بوده که امروز اثری از آن نیست. 

بر اساس اعلام منابع دوره اسلامی مانند تاریخ طبری و همچنین منابع رومی، شاپور دوم بعد از پیروزی بر اعرابی که مرزهای امپراتوری ساسانی را مورد تاخت و تاز قرار داده بودند، برخی از آنان را در قلمرو ساسانی ساکن کرد؛ از جمله قبیلهٔ بکر بن وائل را در شهر آبان در کرمان و بنی حنظله را در رَمیله (در نزدیکی اهواز) ساکن کرد. نام شهر آبان در سده‌های نخستین اسلامی به انار تغییر یافت.

ارگ انار بر اساس روایت منابع تاریخی از جمله احسن التقاسیم ۸ دروازه داشته که نام ۷ دروازه آن بدین شرح بوده: دروازه «اناس»، دروازه «بیروى»، دروازه «خور مرداواذ»، دروازه «نسرین»، دروازه «مهمان»، دروازه «شیراز» و دروازه «کیخسرو». نام دروازه هشتم مشخص نیست.

انتهای پیام