مریم جلیلوندفرد؛ مسجد امام اصفهان، که از آن با عنوان مسجد شاه و مسجد جامع عباسی با قدمت صفوی یاد می‌شود ۱۴ سال بود که در محاصره داربست‌های فلزی قرار داشت تا آن که عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در بازدید از میدان نقش جهان وعده داد در اولین فرصت کار مرمت گنبد به اتمام برسد و داربست‌های ۱۴ ساله بطور کامل از منظر و بنای نقش جهان حذف شود.
همین اتفاق هم افتاد و حالا که داربست مرمتی گنبد مسجد امام اصفهان برچیده شده است، نقشی از یک پتوی چین خورده بر سطح گنبد این مسجد و فرورفتگی ها و برآمدگی‌های سطح گنبد یک افتضاح مرمتی به بار آورده است.
تصاویر ارسال شده به صدای میراث مشخص کرده است که ترک‌های گنبد همخوان و همطراز نیستند و به همین دلیل کاشیکاری‌های انجام شده نیز ناهمخوان با نقش گنبد قرینه و همخوان با ترک‌های دیگر نیستند.
فریبا خطابخش مدیر پایگاه میراث جهانی نقش جهان اصفهان اما در واکنش به اعتراض کارشناسان در گفت‌وگویی که با روزنامه همشهری داشته است، اعتراض‌ها را مشتی حرف مفت خوانده و گفته است که از همان ابتدا هم نگفته‌ایم گنبد مسجد امام اصفهان را مرمت می کنیم بلکه اقدام ما نوسازی گنبد مسجد است و این گنبد بطور کامل نوسازی شده است.
این اظهارات فریبا خطابخش در شرایطی مطرح شده است که علیرضا جعفری زند، باستانشناس و البته ناظر پروژه‌های مرمتی در اصفهان بویژه در حوزه کاشیکاری آثار تاریخی این استان معتقد است که موضوع نوسازی در بنایی مانند مسجد جامع عباسی اصفهان که ۴۰۰ سال قدمت دارد و در فهرست میراث‌جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است هیچ معنا و مفهومی ندارد و این آثار باید مرمت شوند نه نوسازی!
علیرضا جعفری زند که پیشتر حکم ناظر مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان را نیز از مدیر پایگاه میراث جهانی نقش جهان دریافت کرده بود اما پس از آن که مشاهده کرد پوسته گنبد این اثر ثبت جهانی شده واقع در میدان نقش جهان اصفهان بدون اطلاع و نظارت او برداشته شده است، حکم نظارتی خود را به پایگاه میراث جهانی نقش جهان پس فرستاد و از نظارت بر مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله انصراف داد، حالا و در واکنش به تغییر شکل گبد مسجد جامع عباسی در میدان نقش جهان اصفهان به صدای میراث می‌گوید: این دو مسجد آثار ثبت جهانی شده ایران هستند و مرمت آن‌ها نیاز به مشاوره و استفاده از تجربیات جهانی داشت. اما متاسفانه بسیار سنتی برخورد شد و بدون مشاوره افرادی را آوردند و مرمت گنبد هر دو مسجد را در اختیارشان گذاشتند.
او گفت: بارها این هشدار را هم در مورد مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و هم در مورد مرمت گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان دادم که مرمت این آثار اصولی نیست و انتظار همین خرابکاری را هم داشتم.
او می‌گوید: سه گنبد تاریخی در شهر اصفهان وجود دارد که یکی از آن‌ها گنبد مسجد چهارباغ اصفهان است که داربست‌هایش بیش از سی سال است همانجا است. گنبد مسجد امام را هم که یکبار مرمتش با شکست مواجه شد و دوباره آمدند و چندین سال داربست برایش برپا کردند و نتیجه مرمت آن هم شد آنچه امروز شاهدش هستیم. مرمت این گنبد اصولی نبود چون آسیب‌‌شناسی اصلی درست انجام نگرفت و به هیچ عنوان نمی‌توان نام مرمت را بر فعالیتی که بر این گنبد صورت گرفته است نهاد.
ناظر مرمت آثار تاریخی در اختیار اوقاف اصفهان در پاسخ به این پرسش صدای میراث که مدیر پایگاه میراث جهانی نقش جهان مدعی است از همان ابتدا هم موضوع مرمت در گبد مسجد امام اصفهان مطرح نبود و موضوع، نوسازی گنبد بود افزود: نوسازی هیچ معنایی برای یک اثر ثبت جهانی ندارد. وقتی یک اثر تاریخی چند صد ساله و شناخته شده در جهان را مرمت می‌کنید، معنایی ندارد که بگویید نوسازی انجام شده است. در واقع زمانی که قادر نیستید اثر را به همان شکل اصلی یا نزدیک به آن مرمت کنید اصلا نباید به اثر دست بزنید و شروع به مرمت آن کنید. مرمت این آثار مطالعه دقیق می‌خواهد. در مورد گنبد مسجد امام اصفهان نیز ابتدا باید گنبد رفع اشکال می‌شد و بعد کاشیکاری آن انجام می‌شد. ولی متاسفانه حین رفع اشکال اقدام به کاشیکاری گنبد کرده‌اند. اتفاقی که در مورد گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان نیز افتاد. پوسته گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را برداشتند و بارندگی‌ها آسیب زیادی به این گنبد تاریخی وارد کرد. همین روند ادامه یافت و در مورد مسجد جامع عباسی اصفهان نیز حالا شاهد همین وضعیت اسفبار هستیم.
به گفته این کارشناس مرمت و باستانشناس، روش مرمت آثار تاریخی به اشتباه در ایران جا افتاده است. یعنی نوسازی و بهسازی و تعمیر، همگی با هم جمع شده‌اند و اسمش را گذاشته‌اند مرمت که هیچ معنا و مفهوم ندارد. در تمام ایران هم هر بار شاهد این ماجرا هستیم. یکجا قرار است گلسنگ‌های تخت‌جمشید را پاک کنند و به اثر آسیب می‌زنند. بنابراین باید از وزارتخانه پرسید که چه تمهیدات و مطالعات واقعی و نه صوری که در قالب یک طرح ارایه شود و دلایلی هم بیاورند که طرح شان رنگ و بوی علمی دارد و در عمل کار دیگری شود، در موضوع مرمت آثار تاریخی اندیشیده است؟
علیرضا جعفری زند، میدان نقش جهان را چشم و چراغ نه تنها ایران که تمام دنیا خواند و گفت: در تمام دنیا وقتی یک اثر جهانی می‌خواهد مرمت شود از تمام کشورها و اعضای کنوانسیون‌ها مثل ایکروم و سازمان‌های جهانی که با تجربه هستند کمک گرفته می‌شود. در همان ایتالیا هم که جهان با کارشناسان آن کشور برای مرمت آثار تاریخی مشورت می‌کنند، وقتی می خواهند اثری را مرمت کنند و گلسنگ‌هایش را برطرف کنند از تمام دنیا می خواهند که کمک‌شان کنند. ولی متاسفانه در ایران این اتفاق نمی‌افتد. نه می‌پرسند و نه می دانند و همین باعث شده است که وضعیت گنبدهای اصفهان حین وپس از مرمت به این وضعیت بیفتد.
این کارشناس مرمت می گوید: عکس‌ها و تصاویر منتشر شده از وضعیت مرمت گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان که یک اثر ثبت جهانی شده است گویای این موضوع است که روش بکار گرفته شده در اثر نه تنها نامش مرمت نیست که روش بسیار غلطی بوده و چین خوردن گنبد و وضعیت آن پس از پایان کار هم جای تعجب ندارد.
این ناظر پروژه‌های کاشیکاری اصفهان معتقد است که گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان باید ابتدا اسکن دقیق می‌شد و پس از آن در مرحله نخست مشکلات گنبد برطرف می‌شد و در مرحله آخر کاشیکاری اثر انجام می‌شد. مگر می‌شود یک اثر تاریخی ثبت جهانی شده را نوسازی کرد؟ نوسازی آثار تاریخی آن هم با احتیاط بسیار در بناهای بیش از صد سال یعنی آثار اواخر دوره قاجار یا پهلوی اول توجیه دارد. ولی در مورد یک گنبد ۴۰۰ ساله چگونه می‌توان گفت آنرا نوسازی کرده‌ایم؟ چرا از متخصصان برای مشورت در مورد مرمت گنبد مسجد امام اصفهان دعوت نکردند؟
انتهای پیام
