«اشکان نیوز»؛ مهرنوش بسته‌نگار/ گردشگری فراصنعتی اطلاعات محور با زنجیره ارزش طولانی است که این دو ویژگی سبب شده تا فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی نقش شاهرگ اصلی و ستون فقرات این صنعت را ایفا کنند. از دهه ۱۹۹۰ میلادی فناوری های نوین اطلاعاتی، در زیست بوم گردشگری ظهور کرد و به عنوان سازوکاری برای پردازش، تحلیل، ذخیره سازی و انتشار اطلاعات، گردشگری را متحول نمود و ساختار این صنعت را به میزان زیادی از شکل سنتی آن خارج نمود. این تغییر ساختار «گردشگری الکترونیک» یا «گردشگری مجازی» نامیده می شود.
سیستم های رزرواسیون و مدیریت مقصد، دسترسی آنلاین به منابع فرهنگی، ارتباط بی واسطه تأمین کنندگان و گردشگران، اخذ ویزای الکترونیک، دیجیتالیزه بودن فرایندهای زنجیره ارزش، کاربرد فناوری ارتباطی سیار با توجه به استفاده همه گیر از تلفن های هوشمند و در نتیجه امکان سفر با دسترسی به اطلاعات شخصی شده و بلادرنگ و ارائه خدمات بر اساس نیاز و مبتنی بر خصوصیات محیطی گردشگر، بازاریابی شبکه های اجتماعی، سیستم های مسیریابی و راهنمایی، هوش مصنوعی، دادهکاوی، وبکاوی و وب معنایی برای ثبت و تحلیل رفتار گردشگران و استخراج الگوهای مرتبط، سیستم های حقیقت مجازی و تورهای مجازی که بصورت سه بعدی، زنده و در حالت های ۳۶۰ درجه مقصد و جاذبه مورد نظر را به نمایش می گذارد، اینها همه فضای دیجیتالی کسبوکار گردشگری است. برخی در این فضا با مطرح کردن گردشگری مجازی به عنوان یکی از انواع گردشگری، این حوزه را دچار آشفتگی مفهومی کرده اند و پنداشته اند حضور در سرزمین دیجیتالی وب و مشاهده داده های صوتی، متنی و تصویری، امکان سفرهای مجازی و غیر واقعی به جاذبه های طبیعی، تاریخی، موزه ها، کاخ موزه ها و اماکن باستانی و فرهنگی و … را برای کاربرانی که قصد مراجعه به این اماکن و مقاصد ندارند، فراهم می کند. حتی برخی از شهرهای دنیا سیستم های دوربین شهری خود را به سرزمین دیجیتال پیوند داده اند، به طوری که می توان در آنها گشت و عکس یادگاری گرفت. برخی پا را فراتر نهاده و بیان کرده اند که گردشگری مجازی به عنوان نوعی از انواع گردشگری سبب جلوگیری از تخریب مکان های مورد بازدید و کاهش تعارض های محیطی و اجتماعی است؛ کاهش انواع آلودگی ها و بیماری ها، آسیب رسانی به آثار باستانی و میراث فرهنگی، ترافیک، تصادفات، حوادث مخرب و… از جمله مزایای گردشگری مجازی است!
قبل از سفر، به ارزیابی و بررسی وضعیت مقاصد بپردازند و تجربه ای مجازی را به مدد تکنولوژی در ذهن خود شکل دهند. گردشگری الکترونیکی (گردشگری مجازی) به معنای گردش یا سفر بصورت الکترونیکی و مجازی نیست. بلکه شامل کلیه اجزای کسبوکار (تجارت و بازاریابی الکترونیکی، مالی، مدیریت منابع انسانی و تحقیق و توسعه الکترنیکی و…) و همچنین راهبردهای الکترونیکی شامل برنامه ریزی و مدیریت الکترونیکی برای کلیه بخش های این صنعت است. تعاریف و مدل های ارائه شده در خصوص گردشگری الکترونیک، گردشگری هوشمند، گردشگری دیجیتال و یا گردشگری مجازی هم دال بر همین مفهوم است و آن را بخشی از سیستم بازاریابی و مدیریت مقصد دانسته اند.
از دیگر سو تعاریف و مدل های گوناگونی که برای تببین مفهوم گردشگری توسط اندیشمندان و نظریه پردازان این حوزه ارائه شده نشان می دهد که «جابجایی»، «حرکت»، «دوری کردن از فضای زندگی عادی و روزمره»، «بیرن رفتن از محل زندگی خود»، «تعاملات انسانی میهمان- میزبان»، «اقامت موقت در مقصد» و «شرکت و آمیختگی با زندگی مردم محلی و تعامل با آنان » از ارکان اصلی گردشگری است. این موارد که تاکید بر کندن جسم و روح از فضا و محل زندگی روزمره دارد و خصوصا در دنیای امروز از روش های اصولی و شناخته شده برای تجدید قوا و رهایی از تنش ها و استرس ها و قبض ها و گرفتگی های زندگی است، بیانگر این است که گردشگری در فضای مجازی قابل تحقق نیست.
ضروری است گردشگری از هر دو منظر عرضه و تقاضا و تعامل این دو دیده شود. همانطور که بیان شد فنآوری های نوین مهم ترین عامل شتاب دهنده صنعت گردشگری بوده و سیستم های توزیع آن را متحول نموده است. به بیان بهتر گردشگری الکترونیک یا گردشگری مجازی تماما به دیجیتالیزه شدن بخش عرضه و فرایندهای توزیع تمرکز دارد و همانند همه صنایع دیگر که با به میدان آمدن تکنولوژی های اطلاعاتی فرایندهای تولید و توزیعشان متحول شده، گردشگری نیز به همان اندازه و حتی بسیار بیشتر در این دو بخش تحول پیدا کرده است.
اما بخش تقاضا و مصرف گردشگری با توجه به مفهوم و فلسفه آن کلا با مجازی شدن در تعارض و تضاد کامل است. گردشگر وقتی گردشگر محسوب میشود که زندگی عادی و محل زندگی روزمره را رها و ترک نماید. چه کسی میتواند مدعی شود آنکه مقابل یک صفحه نمایش، خواه کامپیتر شخصی خواه یک اسمارت فون، نشسته و بر مبل خویش لم داده و از سایت های طبیعی یا فرهنگی بازدید میکند، از زندگی روزمره و عادات همیشگی فاصله گرفته؛ اتفاقا برعکس، دنیای امروز مردمان که تماما شده حضور در صفحات مجازی و رتق و فتق امورشان از طریق آن و گردشگری مجازی خود عین روزمرگی است.
بنابراین خلط معنایی گردشگری مجازی آنجاست که تصور میشود تقاضای گردشگری هم به صورت مجازی قابل تحقق است اما چون فاقد حس حضور در مکان و تجربه زیستن است، شناختی، دستکاری شده و غیرواقعی ایجاد میکند. گردشگری مجازی صرفا نقش مکمل برای گردشگری واقعی دارد و بدیهی است گردشگری که از فضای مجازی آغاز و به فضای واقعی ختم شود، آثار و نتایج شناختی و معرفتی آن فزونتر خواهد بود.
گردشگری مجازی، اکوسیستم گردشگری را مخدوش کرده، تاثیرپذیری اجتماعی و فرهنگی جامعه مقصد، تبادل فرهنگی، تماس مستقیم میان گردشگران و مردم محلی؛ گردش و تفریح گردشگر و … را نادیده می انگارد. حتی با پیشرفت های آتی در حوزه هوش مصنوعی که چه بسا امکان تبادل بو، مزه و … هم از بستر مجازی برقرار گردد، باز هم نمی توان آن را یکی از انواع گردشگری دانست زیرا با مفهوم و فلسفه گردشگری در تعارض است.
[۱] مقاله ی با این عنوان به زبان انگلیسی (Virtual Tourism Misunderstood) در سال گذشته در ششمین کنفرانس بین المللی وب پژوهی، توسط اینجانب ارائه شفاهی شد و درSID , IEEE هم نمایه گردید.
انتهای پیام
