گوردَخمۀ هخامنشی رَوانسر، جایگاه تبلیغات شد!

به گزارش اشکان نیوز ، گل بود به سبزه نیز آراسته شد. این زبانزد (ضرب المثل) بیانگر روزهای ناخوش و کنونی یادگار ارزشمند هخامنشیان در شهرستان رَوانسر در استان کرمانشاه است. گوردخمۀ رَوانسر پیش از این و در سال های گذشته نیز، روزگار ناخوشایندی داشته و بخش هایی از درون اتاقک آن را نابخردان فرومایه شکسته و آسیب جدی به یادمان ملی رسانده بودند. همچنین در سال های گذشته در سمت چپ و در درون کادر گوردخمه، از سوی افراد ناشناس و پَلید با رنگ آبی یادگاری نوشته شده بود که همچنان موجود است. از سویی، افراد فرومایه و نابخرد در گذشته بخش بالای گوردخمه و ورودی به آن را با لاستیک خودرو آتش زده و رنگ تیره و مشکی زننده ای را بر چهرۀ بی دفاع یادگار ملی نشانده و گوردخمۀ رَوانسر را خَدشه دار کرده و آسیب های جدی برجای گذاشته بودند.

با این همه، نگارنده در تیرماه سال ۱۳۹۴ خورشیدی در بازدید میدانی خود در گزارشی جامع و کامل دشواری های آن زمان گوردخمۀ روانسر را نگاشته و به آگاهی مدیران و مسوولان میراث فرهنگی رسانده بود. اما در کمال شگفتی و ناباوری نه تنها آن دشواری های پیشین برطرف نشده است، بلکه در آبان ماه امسال یادگار هخامنشیان به جایگاهی برای خواب و زندگی معتادان و ولگردان تبدیل شده بود که با آگاهی رسانی دوست داران میراث فرهنگی و همکاری شهرداری شهرستان رَوانسر، درون گوردخمه پاک سازی شده است. ولی آنچه هم اینک چهرۀ گوردخمۀ رَوانسر را زشت و نازیبا کرده و آسیب های برگشت ناپذیری را برجای گذاشته است، تبلیغ یک شرکت ساختمانی با رنگ زرد تیره بر روی نقش و نگاره های گوردخمه در سمت چپ آن است! جالب این که، شماره تلفن همراه آن فرد و شرکت نیز، همچنان بر روی یادگار ملی و نیاکانی خودنمایی می کند. ولی گویا مدیران و مسوولان شهری و به ویژه میراث فرهنگی در خواب زمستانی به سر می برند. چرا که به گفتۀ دوست داران میراث فرهنگی روانسر، نزدیک به یک سال از این رنگ اَفشانی و تبلیغ شرکت ساختمانی بر روی یادگار هخامنشیان می گذرد و هنوز هیچ کاری برای پاک سازی و مرمت آن نشده است. همچنین در سال گذشته از سوی برخی افراد ناشناس و فرومایه، بخشی از گوردخمه با چکش یا پُتک شکسته شده و آسیب جدی و برگشت ناپذیری دیده است.

آسیب به گوردَخمۀ رَوانسر، آسیب به فرهنگ کشور است

اما آنچه درخُور نگرش است و نیازمند بازبینی و بررسی بیشتر و موشکافانۀ کارشناسان جامعه شناسی و روان شناسی در این زمینه دارد، نداشتن عِرق ملی به کشور و نبود شناخت از یادگارهای تاریخی و فرهنگی به جامانده از گذشتگان پاک سرشت ما در میان جوانان امروزی است. به سخنی روشن تر، نبود تعلق خاطر و وابستگی به فرهنگ و هویت ایرانی در میان بیشتر مردم و نسل جوان امروزی است که به بهانه های زیاده خواهی، سودجویانه، فرصت طلبی و به گفته ای ” رهِ صد ساله را یک شبه پیمودن ” و زود به ثروت رسیدن، دست به ویرانی یادگارهای ملی و تاریخی و تکرارناپذیر کشور می زنند. باید دانست آسیب رسانی به گوردخمۀ روانسر، تنها آسیب به یک اثر تاریخی و فرهنگی در یک شهرستان نیست، بلکه آسیب بر پیکرۀ فرهنگ و هویت مردمی با فرهنگ و دانش است که در درازای تاریخ کشور و جهان از آزمون های گوناگون سربلند و سراَفراز بیرون آمده و به گواه تاریخ حتا بر دیگر کشورها تاثیر گذاشته است. اما امروزه شوربختانه فرزندان همان پدر و مادرانی که در درازای سَده ها و هزاره ها از یادگارهای تاریخی و فرهنگی به جا مانده از گذشتگان خویش با چنگ و دندان پاسداری و نگاهبانی کرده، به جان آن ها اُفتاده و نابخردانه بر پیکرۀ هویت و فرهنگ ایرانی می تازند و شناسنامۀ بالَنده و غرورآمیز خود را لگدمال کرده و نابود می کنند. برخی از کارشناسان یکی از اَنگیزه های دست اَندازی (تعرض) برخی از مردم به یادگارهای تاریخی و فرهنگی را دشواری های مالی و اقتصادی آن ها می دانند که به باور توهم زا و پوچ خود می توانند به گنج خیالی دست یازیده و به ثروت برسند. اما دریغ و اَفسوس که گنج واقعی و اصلی، بودن همان یادگارهای تاریخی و فرهنگی است که پشتوانه و آبروی فرهنگی کشور به شمار می آیند. از سویی، باید دانست دشواری های مالی و تنگناهای اقتصادی در همۀ دوران ها و در چند سَدۀ گذشته وجود داشته، ولی هیچ گاه مردم در پیِ نابودی هویت و شناسنامۀ خود برنیامده و این موضوع نیازمند بازنگری و بررسی کارشناسان اَمر است.

به راستی ما را چه شده است که این گونه داعش وار و دیوانه وار بر فرهنگ و هویت ملی خویش می تازیم و گوی سبقت را هم از یک دیگر رُبوده ایم؟…

نبود پاسخگویی در میان مسوولان به رَوندی عادی تبدیل شده است

اما نگارنده بر پایۀ مسوولیت اجتماعی خویش کوشش کرد تا با مدیر روابط عمومی ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمانشاه گفت و گو کند که در چندین روز گذشته، پاسخ گوی تلفن های ما نبود و حتا پیام ها را نیز بی پاسخ گذاشته است. همچنین در هنگام ویرایش این گزارش و آماده سازی پایانی آن، از سوی یکی از دوستان خبرنگار آگاهی رسید که مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی کرمانشاه چندی پیش عوض شده است. ولی ای کاش آن مدیر پیشین که نگارنده را سال ها است از نزدیک می شناسد دست کم همکاری کرده و ما را با دیگر مسوولان میراث فرهنگی استان پیوند می زد.

باید دانست شوربختانه نبود پاسخ گویی در میان بیشتر مدیران و مسوولان میراث فرهنگی کشور و در بیشتر استان ها به یک رَوند عادی تبدیل شده است که خود این موضوع یکی از چالش های بزرگ میراث فرهنگی است و به باور نگارنده حتا می تواند در زمان هایی ضروری، آسیب رسان نیز باشد.

بازشناسی گوردَخمۀ رَوانسر

دربارۀ دیرینگی گوردخمۀ روانسر دیدگاه های گوناگونی وجود دارد. «پیتِرکالمایِر» باستان شناس آلمانی که در سال ۱۳۵۵ خورشیدی از این یادمان بازدید کرده و نتیجۀ پژوهش های خود را در جُستاری (مقاله ای) در آلمان چاپ کرده است، دیرینگی آن را به روزگار هخامنشی پیوند می دهد. «فُون گال» آلمانی نیز با بررسی هایی که بر روی گوردخمه های کرمانشاه انجام داده با نگرش به فرم و روش ساخت آن ها و شیوۀ تراش و جای تیشه بر روی سنگ ها و آثار، بیشتر گوردخمه های کرمانشاه را فراهخامنشی (پس از هخامنشی) می داند. اما علی رضا جعفری زند، باستان شناس با گرایش دورۀ تاریخی نیز که این گوردخمه را از نزدیک دیده و بررسی کرده است پیشتر به تارنمای فرهنگی مهرگان گفته بود : « به دید من این گوردخمه با توجه به فرم و ریخت آن باید بی گمان وابسته به اواخر روزگار هخامنشیان باشد. چیزی نزدیک به اَردشیردوم و سوم هخامنشی به این سو».

دکتر جعفری زند در دنبالۀ سخنانش افزوده بود : « این آرامگاه یا همان گوردخمه به گمان بسیار باید از آنِ یکی از شاه زاده های هخامنشی باشد. زیرا کرمانشاه محل قلمرو هخامنشیان بوده و یک مرکز راهبردی (استراژیک) به شمار می آمده است».

در سمت چپ درگاه ورودی این گوردخمه، نگارکَندهایی (نقش برجسته ها) تراشیده شده که بسیار آسیب دیده اند و شناخت آن ها دشوار و سخت است. با این همه می توان چهار نگاره را بر روی سطح هموار آن باز شناخت. ۱- روشن تر از همه ریختی نزدیک به یک متوازی الاضلاع است که ردیف های همراستای (موازی) آن به ۱۳ شیار بخش بندی می شود و از میان آن نگاره ای دایره ای ریخت تا بخش راست پایین نگاره، دنباله دارد. ۲- در میان نگارۀ متوازی الاضلاع و درِ ورودی بخشی از نیم رخ یک فرد که چیزی را به گونۀ ستونی (عمودی) در دست نگه داشته، به چشم می خورد. ۳- سومین نگاره در بالای متوازی الاضلاع و درست در میان کادر جای گرفته است. که نگارۀ انسان بالداری است که پشت به درِ ورودی آرامگاه ایستاده است. ۴- دو صفحۀ دایره ای سمت راست نگارۀ بالدار را می توان به عنوان چهارمین نگارکَند به شمار آورد. باستان شناسان و کارشناسان با توجه به فرم وریخت این نگاره ها یکی را قرص بالدار می دانند (با فرَوَهر اشتباه نشود). اما دیگر نگاره ها به سبب آسیب های فراوان قابل بررسی بیشتر و پیگیری نیستند.

گوردخمۀ روانسر در جادۀ کرمانشاه به پاوه و در درون شهرستان روانسر درکنار گورستان بومی (محلی) منطقه به سمت خاور (شرق) و در بلندای ۳۵ متری از سطح گورستان در سینۀ کوه تراشیده شده است. این گوردخمه در گذشته دارای درگاهی بوده که در گذشته های ناروشن از میان رفته است.

گوردخمۀ روانسر در تاریخ ۱۲ دی ماه ۱۳۸۶ خورشیدی با شمارۀ ۲۰۴۹۳ به ثبت ملی رسیده است و برپایۀ قانون اساسی هرگونه آسیب رسانی به آن، جرم بوده و پیگرد قانونی دارد.

نگاره های زیر بخش قدیمی آن از نگارنده است و سه نگاره تازه تر که در پاییز امسال گرفته شده، از یکی از دوست داران میراث فرهنگی روانسر است، آن ها را ببینید :

گوردخمه روانسر در دل کوهی باستانی جای گرفته است

دو نقش برجسته درسمت چپ گوردخمه وجود داشته که بدلیل آسیب های زیاد ازمیان رفته و دیگردیده نمی شود

گوردخمه روانسر کرمانشاه که مدتی جایگاه معتادان بوده و بوسیله شهرداری پاکسازی شده بود

یادگار ارزشمند نیاکانی که تبدیل به جایگاه معتادان و ولگردان شده بود و جای افسوس و دریغ دارد

آسیب های وارده در درون گوردخمه و آتش روشن کردن که باعث رنگ سیاهی درون گوردخمه شده است

یادگار هخامنشیان در کرمانشاه خط خطی و رنگ آمیزی شده است!؟

محل گود در اثر بعنوان درگاه بوده که در سنگی از بالا و پایین به هم وصل شده و آن را می بسته است

گوردخمه هخامنشی روانسر در استان کرمانشاه

انتهای پیام