اگر بخواهیم یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف رسانه‌های ایران را ذکر کنیم، بدون تردید، فقدان یا کمبود گزارش‌های تحقیقی جامع و مؤثر است. گزارش‌های تحقیقی بطور معمول گل سرسبد مطالب نشریات موفق هستند. چرا این ویژگی در رسانه‌های ایران ضعیف و در برخی موضوعات کمیاب و نایاب است؟ به نظرم سه علت اصلی دارد.
اول ضعف اقتصادی رسانه‌ها و مطبوعات است. برای تهیه یک گزارش خوب باید مدت‌ها کار کرد و بهترین روزنامه‌نگاران عهده‌دار تهیه و نوشتن آن شوند. این کار از طریق نشستن در اتاق خانه یا تحریریه و کپی پیست کردن و تکیه به مطالب اینترنت و فضای مجازی انجام نخواهد شد. هم‌چنین روزنامه‌نگاران تازه‌کار و آشنا با حقوق و کم‌تجربه نیز قادر به انجام آن نیستند، لذا برای تولید این نوع گزارش‌های تحقیقی باید بودجه قابل توجهی هزینه کرد و حقوق کافی پرداخت و زمان مناسبی را برای تهیه آن در نظر گرفت و از همه امکانات ارتباطی برای دسترسی به افراد یا منابع استفاده کرد.
مشکل دومی هم هست که شاید مهم‌تر از مشکل اول است و در واقع مشکل و مانع دوم است که موجب تضعیف اقتصاد رسانه‌ها شده، به نحوی که نمی‌توانند اقدام به تهیه گزارش‌های تحقیقی نمایند. این مانع همان فشارهای سیاسی و حقوقی خارج از ضابطه است که بر تهیه و تولید و انتشار این نوع گزارش‌ها وارد می‌شود. تبعاتی که مدیران مسئول برای انتشار اینگونه مطالب باید به تنهایی تحمل کنند، بعضاً سنگین است، لذا عطای آن را به لقایش می‌بخشند.
عامل سوم، ضعف آموزشی و حرفه‌ای در روزنامه‌نگاران است که قادر به تهیه این نوع گزارش‌ها نیستند. البته این عامل به طور مستقیم متأثر از دو عامل قبلی است ولی در هر حال در واقعیت امر به روشنی دیده می‌شود.
این وضعیت موجب می‌شود که واقعیت‌های جامعه، چنان که هست معرفی نشود. بویژه در امور حساس مثل پرونده‌های فساد و سایر تخلفات رسمی. این وضع منجر به اغتشاش فکری و رفتاری خواهد شد. برای نمونه به یک مورد اشاره کنم.
بنده که تا حدی پیگیر امور جامعه هستم در باره خیلی از مسایل نمی‌توانم ارزیابی قاطعی داشته باشم، چون جزییات آن مسایل یا شکافته نمی‌شود یا آنکه فقط آن دسته از نهادهای رسمی در باره آن اظهار نظر و داوری می‌کنند، که مورد اعتماد نیستند. بسیاری از پرونده‌های فساد چنین وضعی را دارند. دوغ و دوشاب قاطی می‌شود. حقیقت و مجاز در هم می‌شوند، و هیچ کس به تنهایی نمی‌تواند در باره همه این مسایل واکاوی و بررسی کند و به نتیجه برسد، از این رو نیازمند گزارش‌های تحقیقی از سوی نهادهای مستقل و به طور مشخص روزنامه‌نگاران است.
پیشنهاد می‌کنم که برای حل نسبی هر سه عامل بازدارنده فوق بلوک‌های رسانه‌ای تشکیل شود. برای نمونه ۵ رسانه کمابیش همسو یا با تعهد مشابه، کمیته مشترکی تشکیل دهند و موضوعات مهم را برای تهیه گزارش تحقیقی تعیین کنند، سپس تحت نظر یک روزنامه‌نگار باسابقه و صاحب صلاحیت یا با مشورت او یک یا چند نفر اقدام به تهیه گزارش نمایند.
هزینه کار میان نشریات یا رسانه‌های الکترونیکی عضو تقسیم شود. سپس گزارش نهایی با مسئولیت مشترک همه این رسانه‌ها و به نام همه آنان همزمان منتشر شود. چنین کاری هر سه عامل را تا حدی خنثی می‌کند، هم مشکل کم‌تجربگی را و هم مشکل منابع مالی را و هم اینکه فشار وارد کردن به این تعداد رسانه بسیار سخت خواهد بود.
بسیار مناسب خواهد بود که موانع چنین پیشنهادی را بشنویم. روی سخن این پیشنهاد مدیران مسئول هستند.
منبع: شهرآرا
انتهای پیام
