به گزارش اشکان نیوز تارنمای فرهنگی مهرگان، پژوهشگران و باستان شناسان سنگ نگارۀ شاهپوریکم در شهر داراب را کهن ترین نگارکَند (نقش برجسته) شاهنشاه ساسانی در کشور می دانند. همچنین سنگ نگارۀ ساسانی شاهپوریکم در شهر داراب که در میان برخی از نویسندگان به “نقش رستم” داراب نیز نامدار است را باید از ارزشمندترین و یگانه ترین سنگ نگاره های شاهنشاه ساسانی به شمار آورد. زیرا اَفزون بر دیرینگی (قدمت) بیشتر آن نسبت به دیگر سنگ نگاره های شاهپورشاه، حالت ها و فُرم افراد در این نگارکَند با دیگر سنگ نگاره های شاهپوریکم در تنگ چوگان کازرون و نقش رستم مَرودشت که یادآور پیروزی شاهنشاه پارسی بر رومیان است، بسیار متفاوت بوده است. از همین روی، کارشناسان و پژوهندگان، سنگ نگارۀ شاهپوریکم داراب را اَفزون بر کهن ترین نگارکَند شاهپورشاه، بی همتاترین و بی مانندترین (منحصربه فرد) نگارکَند این شاهنشاه بزرگ ساسانی می دانند. اما با این همه، یادگار ساسانیان در وضعیت خوبی به سر نمی برد و رنج و دردهای آن، هر روز بیشتر و بیشتر شده و این روزها با خطری جدی رو به رو است.
غارتگران پایین سنگ نگارۀ ساسانی داراب را شکستند
اما به تازگی سوداگران و چپاوُل گران اَموال تاریخی – فرهنگی به بهانه های پوچ و خیال اَنگیز یافتن گنج و به دست آوردن ثروت یک شبه و با توهم زدگی، پایین سنگ نگارۀ ساسانی شاهپوریکم در شهر داراب را با پُتک شکسته و سنگ های آن را بر روی زمین رها کرده و ریخته اَند. هرچند که، شکستگی ها در بیرون کادر سنگ نگارۀ اصلی بوده و آسیبی به خود نگارکَند ساسانی نرسیده است، ولی یادگار ملی و ارزشمند شهر داراب در خطر و دست اَندازی سودجویان است و مسوولان میراث فرهنگی شهر داراب و به ویژه یگان حفاظت میراث فرهنگی باید هرچه زودتر با سرکشی های پِیاپی و هر روزه، از یادگار ساسانیان محافظت کرده و نگذارند خدای ناکرده، تاراج گران فرومایه به آرمان های شوم و نابخردانۀ خویش دست یابند. از سویی، بر اثر گذشت زمان و عوامل طبیعی همانند باد، باران و آفتاب و تغییرات آب و هوایی در شب و روز، گیاهان خودرو یا همان گُل سنگ ها (عوامل بیولوژیکی) در درون سنگ نگاره رِخنه (نفوذ) کرده و آسیب های جدی را به یادمان ملی و نیاکانی وارد کرده است. از همین روی، جا دارد تا هرچه زودترعوامل آسیب زا از نگارکَند ساسانیان زِدوده و برچیده شده و پاک سازی شود. درغیر این صورت با آینده ای تاریک برای یادگار ساسانیان رو به رو خواهیم شد.
همچنین ترک و شکاف هایی که بر روی سنگ نگاره از گذشته های دور وجود داشته است، بر اثر گذشت زمان و رسیدگی نکردن میراث فرهنگی، رشد بیشتری پیدا کرده و ارزشمندترین و کهن ترین سنگ نگارۀ شاهنشاه ساسانی را با خطر جدی رو به رو کرده است و باید هر چه زودتر، اقدام های مرمتی و اضطراری و فوری بر روی آن، انجام گیرد. برای پی بردن به ابعاد این آسیب ها، تنها کافی است که نگاره های (تصاویر) دو سه دهۀ گذشته این نگارکَند را دید و با هم سَنجید.
از دیگر دشواری های سنگ نگارۀ ساسانی داراب که شوربختانه امروزه مهمانی ناخوانده و شرم آور برای همۀ یادمان های تاریخی و فرهنگی در سراسر کشور شده است، اَنبوه یادگاری نویسی ها با رنگ بر روی سنگ نگاره و پیرامون آن است که تازه ترین این یادگاری نویسی ها از آنِ بهمن ماه سال ۱۳۹۷ خورشیدی است که جای بَسی اَفسوس و دریغ دارد و موضوع آموزش و پالایش فرهنگ را دگربار گوشزد می کند که بایسته است مدیران فرهنگی شهر داراب و به ویژه مسوولان میراث فرهنگی به آن توجهی بیشتری داشته باشند.
فرو نشست زمین در نزدیکی سنگ نگارۀ ساسانی داراب، خطری بزرگ
اما آنچه، جدا از عوامل اِنسانی و دست اَندازی های سودجویان یادگار ساسانیان را تهدید می کند و چند سالی است رِخ نموده و هم اینک شتاب بیشتری گرفته و رو به فزونی است، فرونشست و فروچاله های زمین در نزدیکی و دست راست سنگ نگاره است که به گونۀ شگفت اَنگیز و خطرناکی پیشرفت کرده و تهدیدی جدی برای یادگار ساسانیان به شمار می آید.
باید دانست شهر داراب همانند دیگر شهرهای سرزمین پارس بیش از یک دهه است با کم آبی و کمبود بارش ها در فصل پاییز و زمستان رو به رو بوده و با خشک سالی های پِی در پی، دست و پنجه نرم می کند. از سویی، زمین های کشاورزی بی شماری در پیرامون سنگ نگارۀ ساسانی داراب وجود دارد که با برداشت بی رَویۀ آب از سفره های زیر زمینی و بهره گیری از چاه های غیرمجاز و حتا مجاز آب از سوی زمین داران و باغ داران، اَفزون بر آسیب های برگشت ناپذیر به زمین های خود مردم، یادگار ساسانیان را با خطری بزرگ و تهدیدی جدی رو به رو کرده است. و اگر مسوولان میراث فرهنگی استان و شهر داراب و دیگر نهادهای فرهنگی از هم اینک راه کاری علمی و بُنیادین برای این موضوع مهم نیاندیشند، بی گمان در آینده ای نه چندان دور، باید زمان و هزینه و تاوان بیشتری را بپردازند.
هم اینک زنگ خطر برای سنگ نگارۀ ساسانی داراب نواخته شده است و باید چشم به راه بود و دید که آیا مدیران فرهنگی و مسوولان میراث فرهنگی، اقدام های پیش گیرانه را به کار خواهند بست یا این که، یادگار ارزشمند ساسانیان را به بهانه های کمبود بودجه به حال خود رها خواهند کرد. این پرسشی است که در سال های آینده، می توان پاسخ مناسبی برای آن یافت.
سنگ نگارۀ شاهپوریکم ساسانی در داراب
سنگ نگارۀ شاهپوریکم در فاصلۀ چهار کیلومتری جنوب خاوری (شرقی) داراب و در دامنۀ جنوبی کوهی نامدار به کوه «پهنا» جای دارد. این نگارکَند در حد فاصل شهر کهن دارابگرد و شهر کنونی داراب جای گرفته است. همچنین جزو چهار سنگ نگاره ای است که پیروزی شاهپوریکم بر رومیان را به تصویر کشیده است. این سنگ نگاره همانند دیگر نگارکندهای دورۀ ساسانی در جایی قرار گرفته که در پایین آن چشمه و برکه آب قرار دارد.
در این سنگ نگاره، پادشاه ساسانی را سوار بر اَسپ در میان نگاره، نشان می دهد و پشت سر وی، هِفده تَن از بزرگان ایرانی با کلاه بلند و رَدای ایرانی ایستاده اند. در برابر پادشاه ساسانی، چهرۀ بیست تَن از اسیران دشمن دیده می شود که با نگرش به ریخت، آرایش موی سر و نمونه پوشاک، رومی هستند و هیچ کدام کلاه بر سر ندارند. این اسیران به وسیلۀ یک نگهبان ایرانی بدون کلاه، همراهی و مراقبت می شوند. در بخشی از سمت راست نگارکَند یک ارابۀ جنگی اَسپ دار نمایان است. میان نگهبان ایرانی و شاهنشاه ساسانی، دو مرد رومی وجود دارند که یکی دستش را به سوی پادشاه دراز کرده است و دست پادشاه بر روی سر فرد دیگر است. در دست پادشاه ساسانی گویا فرمان یا نوشته ای است و در زیر سم اَسپ پادشاه، رومی دیگری نمایان است.
بر دیوارۀ صخره و پایین کادر سنگ نگاره، نگارۀ کوچکی از یک سر با تاجی کُنگره دار تراشیده شده است که برخی از پژوهشگران، آن را ایزدبانو آناهیتا می دانند. اما برخی از باستان شناسان به اَنگیزۀ آسیب های بسیار فراوان نقش، از منسوب کردن آن به ایزدبانوی آناهیتا پرهیز می کنند.
باستان شناسان سنگ نگارۀ شاهپور یکم در داراب را کهن ترین و یگانه ترین سنگ نگارۀ پادشاه ساسانی نسبت به دیگر نگارکَندهای وی در سرزمین پارس می دانند که پایگاه بُنیادین و نخستین اَردشیر بابکان و فرزندش شاهپورشاه بوده است و پس از آن، از این کهن شهر باستانی به سوی پیروزآباد راهی شده اَند.
سنگ نگارۀ ساسانی داراب با شمارۀ ۲۶۷ در تاریخ ۱۲ اِسپندماه ۱۳۱۵ خورشیدی به ثبت ملی رسیده است.
بخش پایین کادر سنگ نگاره که در دو قسمت آن سودجویان سنگها را شکسته و بیرون آورده اند
انبوه شکستگی ها در سمت چپ سنگ نگاره ساسانی و بیرون از کادر اصلی که زنگ خطر را برای یادگار ملی به صدا درآورده است
سنگی که از بستر طبیعی کوه با پتک سودجویان به تازگی جدا شده است
سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی با پتک به جان یادگار ساسانیان افتاده اند
فروچاله زمین و امتداد آن بسوی سنگ نگاره ساسانی داراب، تهدیدی جدی و خطری بزرگ برای یادگار ملی است
راه ورودی به سمت سنگ نگاره شاهپوریکم که گودال بزرگی ایجاد شده و راه را برای بازدیدکنندگان بند آورده است
ترک و شکاف هایی که از گذشته ها وجود داشته و رو به افزایش است
علفهای هرز یا همان گل سنگها که درون سنگ نگاره نفوذ کرده و آسیب جدی به یادگار ساسانیان رسانیده است
فرد شکست خورده که زیر پای اسپ شاهنشاه ساسانی قرار گرفته و وضعیت امروز بخش پایین سنگ نگاره
یادگاری نویسی ها در بهمن ماه ۱۳۹۷ خورشیدی
نگارکندی که پایین تر و بیرون از کادر سنگ نگاره اصلی قرار گرفته و برخی آنرا ایزدبانو آناهیتا می دانند
سنگ نگاره ساسانی داراب در اوایل دهه ۸۰ خورشیدی که پایین آن در درازای هزاره ها پر آب بوده و نزدیک دو دهه خشک شده است
نقاشی اوژن فلاندن از سنگ نگاره شاهپوریکم در داراب۱۸۴۱ میلادی
سنگ نگاره شاهپوریکم ساسانی در داراب پارس
انتهای پیام
