دانشگاهی پیشرو در قلب تاریخ ربع رشیدی، بنایی شگفت‌انگیز از دوره مغول، به عنوان یکی از نخستین دانشگاه‌های بین‌المللی جهان شناخته می‌شود. این شهرک دانشگاهی در قرن هشتم هجری توسط خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی، وزیر فرهیخته و دانش‌دوست دوره ایلخانی، در تبریز تأسیس شد.
ربع رشیدی نه تنها مکانی برای آموزش علوم مختلف بود، بلکه با وجود کتابخانه‌ها، کارگاه‌های صنعتی، خوابگاه‌های دانشجویی و حتی بیمارستان، به شهری دانشگاهی شباهت داشت. این مجموعه نمونه‌ای برجسته از نگاه پیشرفته ایرانیان به علم و دانش در دوران گذشته است.
ربع رشیدی؛ قربانی خاک و بی‌توجهی
امروزه، این دانشگاه ۷۰۰ ساله در خاک مدفون شده و تنها بقایای کوچکی از آن در معرض دید است. محوطه تاریخی ربع رشیدی، اگرچه در سال ۱۳۵۴ به ثبت ملی رسید و عرصه و حریم آن در سال ۱۳۷۸ تعیین شد، اما تاکنون کاوش‌ها و حفاری‌های باستان‌شناسی، نتوانسته‌اند این بنای ارزشمند را از خاک بیرون آورند.
این محوطه تاریخی اکنون با مشکلات زیادی دست‌به‌گریبان است. حضور پمپ گاز، یک زمین فوتبال و ساخت‌وسازهای شهری در اطراف آن، شرایطی ایجاد کرده که امکان کاوش‌های گسترده را محدود کرده است. این در حالی است که ربع رشیدی می‌توانست همچون گنجینه‌ای فرهنگی، نه تنها برای ایران، بلکه برای جهان شناخته شود.
اهمیت جهانی ربع رشیدی
ربع رشیدی تنها یک اثر تاریخی نیست، بلکه نمادی از دستاوردهای علمی و فرهنگی ایران در قرون گذشته است. این دانشگاه بین‌المللی در دوره ایلخانی، میزبان دانشمندان و دانشجویانی از اقصی نقاط جهان بود. چنین مجموعه‌ای، جایگاه ایران را در تاریخ علم و دانش برجسته می‌سازد.
با این وجود، این میراث جهانی که می‌توانست الگویی برای شناخت تاریخ آموزش عالی باشد، امروز در سایه فراموشی قرار گرفته است. بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که با کاوش و احیای این محوطه، می‌توان ایران را در زمینه میراث علمی و فرهنگی بیش از پیش در جهان مطرح کرد.
چالش‌های احیای ربع رشیدی
احیای این اثر تاریخی با چالش‌های متعددی مواجه است. ساخت‌وسازهای غیرمجاز، نبود بودجه کافی برای کاوش و حفاظت، و بی‌توجهی به برنامه‌ریزی‌های جامع، از جمله موانعی است که سر راه نجات این دانشگاه تاریخی قرار دارد.
علاوه بر این، نبود آگاهی عمومی درباره اهمیت این محوطه تاریخی، باعث شده تا تلاش‌های صورت‌گرفته به نتیجه مطلوب نرسد. برای احیای ربع رشیدی، نیاز به همکاری میان نهادهای دولتی، پژوهشگران و سازمان‌های بین‌المللی وجود دارد.
میراثی که نباید فراموش شود
ربع رشیدی نمادی از شکوه علمی ایران در گذشته است. احیای این شهرک دانشگاهی، فرصتی بی‌نظیر برای بازخوانی نقش ایران در تاریخ علم و فرهنگ جهان فراهم می‌کند.
اکنون زمان آن رسیده است که با برنامه‌ریزی‌های دقیق و حمایت‌های لازم، این میراث ارزشمند را از دل خاک بیرون کشیده و به‌عنوان الگویی برجسته از دستاوردهای تاریخی ایران به جهان معرفی کنیم. ربع رشیدی، گنجینه‌ای است که نباید در سایه بی‌توجهی و فراموشی از دست برود.
انتهای پیام
-
-
- تجدیدنظر در تغییر نام بلوار هگمتانه؛ احترام به میراث فرهنگی یا تصمیمی از سر کجسلیقگی؟
-
