نبود برنامه‌ریزی جامع، کمبود بودجه و کاهش زیستگاه‌ها از مهم‌ترین عوامل این وضعیت بحرانی به شمار می‌روند.
نابودی گونه‌های کمیاب؛ فاجعه‌ای به نام انقراض
حیات وحش ایران، به عنوان بخشی از میراث طبیعی و فرهنگی کشور، با نابودی گونه‌های منحصربه‌فرد و کمیاب مواجه است. یوزپلنگ آسیایی، تنها بازمانده این گونه در جهان، در چند دهه اخیر به شدت کاهش یافته و کمتر از ۲۰ فرد از اینگونه در طبیعت ایران باقی مانده‌اند. از سوی دیگر، گوزن زرد که زمانی در جنگل‌های ایران به فراوانی یافت می‌شد، اکنون در آستانه انقراض قرار گرفته است. پلنگ ایرانی نیز به دلیل شکار بی‌رویه، تخریب زیستگاه‌ها و کاهش طعمه‌های طبیعی با خطر جدی انقراض روبرو است.
نبود برنامه‌های مؤثر و کمبود اعتبارات
یکی از مهم‌ترین عوامل بحران در حیات وحش ایران، نبود برنامه‌ریزی جامع و کارآمد برای حفاظت از گونه‌های در معرض خطر است. سازمان محیط زیست، به عنوان متولی اصلی این امر، تاکنون نتوانسته است برنامه‌های مؤثری را برای نجات این گونه‌ها اجرا کند. طرح‌های حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، به رغم تلاش‌های محدود، همچنان با چالش‌های اساسی روبرو است. کمبود بودجه، نبود نیروی متخصص کافی و عدم هماهنگی با دیگر نهادها، از جمله دلایل ناکارآمدی این طرح‌هاست.
تخریب زیستگاه‌ها و بحران شکار غیرمجاز
تخریب زیستگاه‌های طبیعی یکی از عوامل مهم تهدیدکننده حیات وحش ایران است. تغییر کاربری اراضی، جاده‌سازی و توسعه صنعتی بدون توجه به محیط زیست، باعث شده زیستگاه‌های طبیعی به شدت کاهش یابند. برای مثال، یوزپلنگ‌ها در دشت‌های ایران با خطر برخورد با وسایل نقلیه روبه‌رو هستند. علاوه بر این، شکار غیرمجاز همچنان به عنوان یک معضل جدی حیات وحش ایران را تهدید می‌کند. پلنگ‌های ایرانی و دیگر گونه‌ها به‌طور مداوم قربانی شکارچیان بی‌رحم و نبود نظارت کافی می‌شوند.
لزوم تغییر رویکردهای حفاظتی
حفاظت از گونه‌های در معرض خطر نیازمند تغییر در رویکردهای مدیریتی و سیاست‌گذاری است. به جای برنامه‌های پراکنده و مقطعی، نیاز به طرح‌های جامع و طولانی‌مدت داریم که تمام جنبه‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی را در بر گیرد. یکی از راهکارهای اساسی، ایجاد مناطق حفاظت‌شده ویژه و افزایش سطح نظارت و کنترل در این مناطق است. علاوه بر این، آموزش و آگاهی‌بخشی به جوامع محلی می‌تواند نقش مهمی در کاهش شکار غیرمجاز داشته باشد.
تجربه‌های جهانی؛ الگویی برای ایران
کشورهای زیادی در جهان با بحران‌های مشابهی روبه‌رو بوده و توانسته‌اند با اتخاذ سیاست‌های مؤثر، گونه‌های خود را نجات دهند. برای مثال، آفریقای جنوبی با بهره‌گیری از برنامه‌های حفاظتی جامع، موفق به افزایش جمعیت یوزپلنگ‌های خود شده است. ایران نیز می‌تواند با بهره‌گیری از تجربه‌های موفق جهانی، در راستای حفاظت از حیات وحش خود گام‌های مؤثری بردارد.
ضرورت هم‌افزایی ملی برای نجات حیات وحش
حیات وحش ایران سرمایه‌ای ملی است که نیازمند هم‌افزایی تمام نهادهای دولتی، خصوصی و جامعه محلی است. سازمان محیط زیست باید با شفافیت، برنامه‌ها و نیازهای خود را مطرح کرده و مشارکت عمومی را برای حفاظت از گونه‌های در معرض خطر جلب کند. حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، گوزن زرد و پلنگ ایرانی، نه‌تنها به معنای حفظ تنوع زیستی بلکه نمادی از تعهد ما به حفظ میراث طبیعی کشورمان است. اگر برنامه‌های مؤثری اتخاذ نشود، آیندگان ما تنها نامی از این گونه‌ها در کتاب‌های تاریخ خواهند خواند.
انتهای پیام
