چالش‌های حریم آثار تاریخی؛ در پنج دهه گذشته، ۱,۹۳۴ اثر فرهنگی و تاریخی در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده است. با این حال، تنها ۸/۸ درصد از این آثار حریم مشخصی دارند و بیش از ۹۰ درصد بناها و محوطه‌های باستانی همچنان بدون حریم باقی مانده‌اند. این وضعیت نگران‌کننده نه تنها به‌خاطر حفاظت ناکافی از این آثار، بلکه به‌دلیل تهدیدهایی است که این میراث غنی فرهنگی با آن مواجه است. در این گزارش به بررسی وضعیت حریم آثار تاریخی در ایران و تبعات آن خواهیم پرداخت.
تعداد و وضعیت آثار ثبت‌شده
بر اساس آمار، در ۵۰ سال اخیر، تعداد ۱,۹۳۴ اثر فرهنگی و تاریخی در ایران ثبت شده که کمتر از ۹ درصد آن‌ها دارای حریم مشخص هستند. به‌عنوان مثال، از ۵۴ کاروانسرا که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند، ۳۶ کاروانسرا هنوز فاقد حریم هستند. این آمار نشان‌دهنده عدم توجه جدی به حفاظت از این آثار ارزشمند است.
وضعیت آثار جهانی: کاخ گلستان و کاروانسراها
وضعیت آثار جهانی ایران از این نیز وخیم‌تر است. کاخ گلستان، یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی کشور که بیش از یک دهه از ثبت آن در فهرست جهانی می‌گذرد، هنوز حریم مشخصی ندارد. این تأخیر در تعیین حریم، به‌ویژه در مورد آثار جهانی، می‌تواند به تبعات منفی برای حفاظت و نگهداری این آثار منجر شود. عدم تعیین حریم مناسب برای کاروانسراها و سایر بناهای تاریخی، خطرات جدی برای این آثار را به همراه دارد.
نگرانی‌ها درباره «بازنگری حریم آثار»
در چنین شرایطی، بحث «بازنگری حریم آثار» نگران‌کننده شده است. بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه میراث فرهنگی بر این باورند که این موضوع به جای اینکه به تقویت و بهبود وضعیت حریم آثار بینجامد، می‌تواند به نادیده گرفتن حقوق و نیازهای این آثار منجر شود. در واقع، بازنگری‌های سطحی و غیر اصولی می‌تواند آثار تاریخی را در معرض آسیب‌های بیشتر قرار دهد و از حفاظت واقعی آن‌ها جلوگیری کند.
عدم توجه به حفاظت و نگهداری
از آنجا که اکثر آثار تاریخی ایران هنوز حریم مشخصی ندارند، این امر باعث شده است تا برخی از نهادهای دولتی و شهرداری‌ها بدون توجه به ارزش‌های فرهنگی و تاریخی این بناها، پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای خود را در اطراف این آثار به اجرا درآورند. این اقدام نه تنها به تخریب بناهای تاریخی می‌انجامد، بلکه به نوعی بی‌توجهی به فرهنگ و هویت ملی را نیز نمایان می‌کند.
ضرورت همکاری و همفکری میان نهادها
این وضعیت اسفناک و نگران‌کننده، ضرورت همکاری و همفکری میان نهادهای مختلف از جمله سازمان میراث فرهنگی، شهرداری‌ها و سایر نهادهای دولتی را به‌وضوح نمایان می‌سازد. نیاز به یک رویکرد جامع برای تعیین حریم آثار تاریخی و حفاظت از آن‌ها به‌عنوان سرمایه‌های فرهنگی ملی، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
جمع‌بندی: میراث فرهنگی در خطر
وضعیت حریم آثار تاریخی و فرهنگی ایران، به‌ویژه در زمینه عدم تعیین حریم برای بسیاری از بناهای ثبت شده، زنگ خطری برای مسئولان و متولیان میراث فرهنگی کشور است. این وضعیت، نه تنها به خطر افتادن این آثار را به همراه دارد بلکه می‌تواند به بی‌توجهی به فرهنگ و هویت ملی منجر شود.
در نهایت، توجه به این مقوله و اجرای برنامه‌های جدی برای حفاظت و نگهداری از میراث فرهنگی، یک مسئولیت ملی است که باید مورد توجه تمامی نهادها و آحاد جامعه قرار گیرد. امیدواریم با به‌کارگیری کارشناسان و متخصصان، زمینه‌ای برای حفظ و احیای آثار تاریخی ایران فراهم شود و دیگر شاهد چنین وضعیت‌های اسفناک و نگران‌کننده‌ای در حوزه میراث فرهنگی نباشیم.
انتهای پیام
