ساسانیان و توجه به بنادر و سواحل

وقتی سلسلهٔ ساسانی در ایران جانشین سلسلهٔ اشکانی شد، اردشیر تصمیم گرفت که دولت هخامنشی را که پیش از حملهٔ اسکندر در ایران حکومت می‌کرد احیا کند. وی برای خود سلسلهٔ نسبی ساخت که به سلاطین هخامنشی می‌رسید، و اراده کرد که در ایالات شاهنشاهی او فقط لهجه‌ای را به کار برند که کم‌تر با زبان‌های خارجی مخلوط شده باشد. اردشیر چنین طرح ریخته بود که کشورهایی را که سابقاً در دست هخامنشی‌ها بود و اکنون قسمتی از آن را مردم «یوچه» (زردپوستان شرقی) در مشرق و قسمت دیگر را رومی‌ها در مغرب تصاحب کرده بودند از آن‌ها پس بگیرد.

نخستین عامل در توسعهٔ اقتصادی ساسانیان تسلط بر خلیج‌فارس بود. به این منظور از زمان اردشیر یکم به بعد چندین بندر در دو سوی خلیج‌فارس احداث‌شده بود.
در دوره ساسانی تجارت دریایی و امنیت سواحل کشور بیشتر شد
بحرین به دست اردشیر یکم فتح شد و یمن در سال ۵۷۰ میلادی توسط خسرو یکم تسخیر شد.
نیروی دریایی ساسانیان از آغاز و هنگام فتح ساحل غربی خلیج‌فارس توسط اردشیر یکم مؤثر واقع شد. تسلط بر خلیج‌فارس ازلحاظ اقتصادی، ازنظر پاک‌سازی آن از دزدان دریایی، جلوگیری از دست‌اندازی‌ها و تجاوزات رومیان و نیز مهار عشایر عرب برای ساسانیان یک ضرورت نظامی شمرده می‌شد. بنا به گزارش طبری هر کشتی ایران قادر به حمل صد مرد بود.
بحریهٔ ایران در زمان ساسانیان در خلیج‌فارس بسیار توانا بوده است و ظاهراً تواناترین نیروهای دریایی آن زمان به شمار می‌رفته و مؤسس آن را اردشیر بابکان باید دانست. زیرا که نوشته‌اند وی تازیان قبیلهٔ «اَزْد» را در دریای عمان به کشتیرانی گماشت و ازاین‌قرار ناوگان ایران در زمان اردشیر بابکان تأسیس‌شده است.
همهٔ سواحل جنوبی خلیج‌فارس و جزایر آن جزو قلمرو شاهنشاهان ساسانی بود. اردشیر بابکان جزایر بحرین و همهٔ نواحی را متصرف شد و شهرِ خط را که پایتخت آن جزایر بود، ساخت.
اردشیر اول پس از دستیابی بر مسین و فارسان کوشش زیادی در جهت آبادانی بندرهای کهن و ایجاد بندرها تازه بکار برد. دولت ایران گروهی از رومیان را در میان ایرانیآنجای می‌داد. به‌وسیلهٔ ایرانیان و رومیان نیروهای دریایی قابل‌توجهی تشکیل می‌شد. کشتی‌های ایران به‌طور متوالی تمام دریاهای مشرق را می‌پیمودند. در آغاز، کار آن‌ها عبارت از رقابت و هم‌چشمی با سفینه‌های رومی و حبشی بود. ولی بعدها صاحب‌اختیار آن دریاها شدند. نتیجهٔ نفوذ ایرانیان در دریاها آن بود که ابتدا قدرت و شهرت روم را در آب‌های شرق، سست و به‌کلی نابود کردند. به سال ۵۲۳ میلادی پادشاه حبشه برای نبرد با ساکنان حجاز از شش‌صد فروند کشتی ایرانی و رومی کمک گرفت.
باید تاکید کرد که
عمان هم مانند بحرین مرزبان نشین ایران بود لذا از سوی دولت شاه ایران از اعراب همان‌جا برای امور بادیه‌نشینان حاکم تعیین می‌گردید.
در دوران ساسانی هم این مرکز دریایی ایران همچنان از اعتبار و اهمیت برخوردار بوده و کار دریانوردی و شاید هم کشتی‌سازی آنجا همچنان رونق داشته است. از روایتی که یاقوت از ابوعبیده نقل کرده چنین برمی‌آید که علت استقرار «اَزْد» در عمان این بوده که اردشیر بابکان آن‌ها را برای گماردن در کار کشتی به آنجا کوچانده بوده است.
این مرکز دریایی را تا اواخر قرن چهارم هجری همچنان آباد و پر جنب‌وجوش در زیر ادارهٔ ایرانیان، و زبان آنجا را هم فارسی، و پول رایج آنجا را هم بانام فارسی می‌یابیم. اینجا را در زبان پارسی «میژن» و مردم آنجا را «میژنیکان» می‌گفته‌اند. این نام در «کارنامهٔ اردشیر بابکان» در داستان جنگ وی با هفتان‌بخت (کرم‌خدای) آمده است.

ابنِ خردادبه فهرستی از فرمانروایان مناطقی را که اردشیر به آن‌ها عنوان شاهی داده بود آورده که یکی از آن‌ها «تازیان شاه» است. تنها مصداقی که در قلمرو عربی دولت ساسانی برای این عنوان می‌توان یافت، همانا شاهان حیره است که کارگزاران آن دولت بر قسمت مهمی از قلمرو عربی ایشان در مجاورت صحرا بوده‌اند، و این سمت از زمان اردشیر بابکان تا دوران خسروپرویز به‌استثنای مواردی اندک پیوسته در خاندان «نصر ابن ربیعه» که آن‌ها را «بنی لخم» و «مناذره» هم خوانده‌اند ثابت و پایدار مانده بود.
توجه به بنادر نیز در دستور کار دولت ساسانی بود
بوشهر ازجمله شهرهای شش‌گانه یا هشت‌گانه‌ای است که به امر اردشیر بابکان در فارس، خوزستان و اطراف خلیج‌فارس ساخته شدند.
بوشهر تغییریافتهٔ کلمهٔ «بوخت اردشیر» به معنی رهایی، شهر نجات و شهری که اردشیر در آن رهایی یافت، می‌باشد.

انتهای پیام