وقتی میراث تاسوکی را نمی‌شناسیم/میراث فرهنگی از کلکسیون باستان‌شناسی در تاسوکی خبر ندارد!
منطقه تاسوکی در حوزه گیردی ۴۸۵ محوطه باستانی دوران پیش از تاریخ، تاریخی، اسلامی دارد. دکتر رضا مهرآفرین که در سال ۸۶ و ۸۸ دشت سیستان را بررسی کرده از تاسوکی به عنوان کلکسیون باستان شناسی ایران و حتی جهان یاد می‌کند. ۱۶۶۱ محوطه در طول سالهای ۸۶ و ۸۸ در دشت سیستان شناسایی شده است. یک بلاگر گردشگری و یک راهنمای محلی چندی پیش به سختی وارد این منطقه شدند. میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان اعلام کرد که این بخش از آثار ثبت ملی نیست. او می‌گوید:سیستان را فقط باید با خود سیستان مقایسه کرد. خیلی از عناصر فرهنگی به جرات از سیستان به جاهای دیگر رفته است. سیستان به عنوان یک پاسگاه یا پل ارتباطی بوده است. بسیاری از صنایع بویژه لاجورد بدخشان در کارگاه‌های سیستان پرداخته می‌شده و تا بین‌النهرین و جاهای دیگر می‌رفته است. تا کنون از ۱۶۶۱ محوطه فقط شهر سوخته ، دهانه غلامان و اندکی کوه خواجه حفاری شده است. و یادمان باشد سه چهارم آثار حوزه سیستان فرهنگی و باستانی در ولایات نیمروز، فراه و هلمند افغانستان است.
مریم اطیابی/ دکتر رضا مهرآفرین استاد گروه باستان‌شناسی دانشگاه هنر و معماری دانشگاه مازندران، بین سالهای ۸۴ تا ۸۸ مدیر گروه باستان‌شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان بود.
او پس از انتشار عکس‌های یک بلاگر در فضای مجازی در صفحه‌ی خود نوشت: استخوان پاک و مقدس؛ سیستان منطقه تاسوکی حوزه (گیردی) جایی که با ۶۶۵ کیلومتر مربع وسعت ۴۸۶ محوطه دوران پیش از تاریخ، تاریخی و دوران اسلامی دارد.
پس از رفتار بلاگر گردشگری در محوطه تاسوکی، بیانیه‌ای از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان منتشر شد که اعلام می‌کرد منطقه مذکور و بقایای فرهنگی موجود، در فهرست آثار شناسایی شده و ثبت ملی نیست. و فحوایش اینگونه بود که از اداره کل سلب مسئولیت می‌کرد.
این بیانیه منجر به خشم بیشتر باستان‌شناسان ، کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی شد به گونه‌ای که در نهایت بلاگر پس از بازگشت به تهران مجبور شد روز دیگر راهی سیستان شود و در آنجا دستگیر شد.
هر چند شاید اقدام بلاگر و همراه بومی او که خود از فعالان حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است خالی از اشتباه نبوده است اما به نظر می‌رسد انداختن توپ وضعیت محوطه‌های تاریخی سیستان و بلوچستان در زمین این دو نفر خالی از انصاف باشد چرا که دست‌کم این دونفر با خریدن ریسک سختی سفر به چنین منطقه‌ی صعب‌العبور با بادی‌های شدید و شن‌زار و ماسه‌زار و انتشار عکس‌ها هرچند به اشتباه باعث شدند که مسئولان از خواب خرگوشی بیدار و متوجه شوند اصلاً چنین منطقه باستانی هم وجود دارد!
حیرت اما وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم ۸۳۰۰ کیلومتر از دشت سیستان در سال ۸۶ و ۸۸ در استان سیستان و بلوچستان بررسی باستان‌شناسی شده و از دل آن ۱۶۶۱ محوطه شناسایی شده که فقط حوزه «گیردی» که منطقه «تاسوکی» جز آن است ۴۸۵ محوطه باستانی دارد! همان محوطه‌هایی که اداره کل میراث‌فرهنگی استان با افتخار می‌گوید ثبت ملی نیستند و یا از آنها خبر ندارد! بماند که باید از این افراد پرسید چگونه شما به ۳۰ جلد از گزارش‌های این پیمایش دسترسی ندارید و قریب سیزده الی یازده سال هیچ اقدامی برای این محوطه‌ها نشده است و همگان از میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان فقط نام دهانه‌ی غلامان، شهر سوخته و کوه خواجه را می‌شوند؟!
این بررسی ها به سرپرستی دکتر«رضا مهرآفرین» باستان‌شناس انجام شده است. او در گفت و گویی توضیح می‌دهد: ما سال ۸۶ فاز نخست بررسی سیستماتیک باستان‌شناسی دشت سیستان را با مجوز پژوهشکده باستان‌شناسی کشور و اداره کل میراث فرهنگی استان شروع کردیم. بخش سیستان ۸۳۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد که ما در دو فاز تصمیم گرفتیم این بررسی را با پیمایش میدانی انجام دهیم که از ۲۲ حوزه ۱۱ حوزه در سال ۸۶ پیمایش شد که ماحصل آن شناسایی حدود ۸۰۰ محوطه باستانی – تاریخی از دوره پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی بود.
سال ۸۸ فاز دوم آغاز شد و در ۱۱ حوزه دیگر پیمایش میدانی کردیم که بررسی سیستماتیک دشت سیستان به پایان رسید و حدود ۱۶۶۱ محوطه از همه‌ی ادوار در این دو فاز شناسایی شد و اینها در قالب سی مجلد قطور با مستندنگاری تقدیم میراث فرهنگی کشور ، اداره کل سیستان و بلوچستان و اداره میراث سیستان شد و محدوده‌ی همه محوطه‌ها مشخص شد.
از این بررسی‌ها بیش از ۱۰ رساله دکتری و ۲۰ رساله کارشناسی ارشد، مقالات و سخنرانی استخراج شده است.
او تشریح می‌کند: تاسوکی یک منطقه در حوزه گیردی با وسعت حدود ۶۶۵ کیلومتر مربع است که من در مقالات و سخنرانی‌هایم اعلام کردم گیردی کلکسیون باستان‌شناسی ایران و شاید حتی جهان باشد چرا که در حدود ۶۷۰ کیلومتر مربع ۴۸۵ محوطه باستانی از دوران پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی دارد.
در خصوص آثار دوران اسلامی مثلاً کاخ منطقه حوض‌دار سیستان شبیه بناهای صفوی اصفهان است. محدوده گیردی آثار فوق‌العاده‌ای دارد. البته فقط حوزه‌گیردی چنین نیست.
ما از دوره هخامنشی فقط تعدادی کاخ داریم که شناخته شده است و محوطه باستانی آنچنانی از دوران هخامنشی در جاهای دیگر ایران شناسایی نشده است در صورتی که در سیستان، ما ۱۱۰ محوطه هخامنشی شناسایی کردیم که دهانه‌ی غلامان یکی از آنهاست که ایتالیایی‌ها آنرا حفاری کردند.
یا در دوران پیش از تاریخ حدود ۸۰۵ محوطه عصر مفرغ را شناسایی کردیم. که شهر سوخته یکی از آنهاست که حفاری شده است. یعنی هر کدام از این محوطه‌ها حفاری و کاوش شود ممکن است اطلاعاتی هم ردیف یا بیشتر از شهر سوخته به ما بدهد.
بسیاری از صنایع بویژه لاجورد بدخشان در کارگاه‌های سیستان پرداخته می‌شده و تا بین‌النهرین و جاهای دیگر می‌رفته است. تا کنون از ۱۶۶۱ محوطه فقط شهر سوخته ، دهانه غلامان و اندکی کوه خواجه حفاری شده است.
انتهای پیام
